Γ. Φίλης: Η αθόρυβη ανακατανομή ισχύος στη Μεσόγειο και η στρατηγική κίνηση που αφήνει την Άγκυρα εκτός νυμφώνος

Η επιστροφή του γεωπολιτικού ρεαλισμού και η αλλαγή των συνόρων

Βρισκόμαστε σε μια εποχή που οι ψευδαισθήσεις του παρελθόντος καταρρέουν μπροστά στην ωμή πραγματικότητα της ισχύος. Όπως πολύ ορθά επισημαίνει η ρεαλιστική σχολή σκέψης στις διεθνείς σχέσεις, διανύουμε μια περίοδο όπου η ισορροπία δυνάμεων ανατρέπεται παγκοσμίως. Αυτή η διαδικασία δεν είναι αναίμακτη, ούτε περιορίζεται σε διπλωματικές διακηρύξεις. Η ανακατανομή ισχύος που βιώνουμε σήμερα επισφραγίζεται δυστυχώς με την αλλαγή συνόρων σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, καθώς οι παλιοί χάρτες δεν αντιστοιχούν πλέον στις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες.

Στο επίκεντρο αυτής της κοσμογονίας βρίσκεται η πρόσφατη τριμερής συνάντηση ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ. Δεν πρόκειται για μια απλή εθιμοτυπική επαφή, αλλά για μια κίνηση που έχει θορυβήσει έντονα την Τουρκία. Η Γεωπολιτική Ελλάδας Ισραήλ αποκτά πλέον χαρακτηριστικά μιας συμπαγούς συμμαχίας, η οποία δεν βασίζεται σε ευχολόγια, αλλά στην κοινή ανάγκη για εθνική επιβίωση σε ένα εξαιρετικά εχθρικό περιβάλλον.

Το κουτί της Πανδώρας και η τουρκική διολίσθηση

Για να κατανοήσουμε το σήμερα, πρέπει να δούμε την ιστορική διαδρομή. Η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε συνειδητά να ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας», απελευθερώνοντας το ισλαμιστικό τέρας που πλέον επηρεάζει ολόκληρη την κοινωνική και πολιτική δομή της γείτονος. Από την εποχή του επεισοδίου του Μαβί Μαρμαρά πριν από 15 χρόνια, η Άγκυρα απομακρύνθηκε οριστικά από τη στρατηγική σχέση που είχε με το Ισραήλ, θεωρώντας ότι μπορεί να λειτουργήσει ως ένας αυτόνομος μικρός σουλτάνος στην περιοχή.

Ο Ερντογάν επένδυσε στον πανισλαμισμό και τον παντουρκισμό, χρησιμοποιώντας ως εργαλεία οργανώσεις όπως η Χαμάς και η Χεζμπολάχ. Αυτή η επιλογή τον έφερε σε ευθεία σύγκρουση με τα ζωτικά συμφέροντα της Ιερουσαλήμ. Το αποτέλεσμα ήταν το Ισραήλ να στρέψει τον στρατηγικό του προσανατολισμό προς τη μόνη συμβατή και αξιόπιστη επιλογή στην περιοχή: τον Ελληνισμό. Η σύγκλιση συμφερόντων είναι πλέον απόλυτη, καθώς και οι δύο πλευρές αντιμετωπίζουν την ίδια αναθεωρητική απειλή που επιδιώκει να ανατρέψει το status quo στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Τουρκία ως το νέο «επικίνδυνο Ιράν» της Μεσογείου

Στα μάτια των Ισραηλινών αναλυτών, η Τουρκία τείνει να γίνει μια απειλή πιο σύνθετη και επικίνδυνη από το Ιράν. Αυτό συμβαίνει διότι η Τουρκία διατηρεί ακόμη διαύλους με τη Δύση, γεγονός που καθιστά τη διαχείρισή της εξαιρετικά πολύπλοκη. Ο Ερντογάν έχει δημιουργήσει ένα κράτος που δεν πρόκειται να αλλάξει στρατηγική κατεύθυνση ακόμα και αν ο ίδιος αποχωρήσει από την εξουσία. Το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας έχει εμποτιστεί πλέον βαθιά στο τουρκικό κατεστημένο, καθιστώντας την Τουρκία μια μόνιμη πηγή αποσταθεροποίησης.

Το δόγμα Τραμπ και η υπεράκτια εξισορρόπηση

Η παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών σε αυτό το σχήμα, μέσω του λεγόμενου 3+1, είναι καθοριστικής σημασίας. Με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο προσκήνιο, βλέπουμε την εφαρμογή μιας στρατηγικής που ονομάζεται υπεράκτη εξισορρόπηση (offshore balancing). Οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να έχουν φυσική παρουσία παντού. Αντ’ αυτού, δημιουργούν ισχυρές τοπικές συμμαχίες (coalitions), οι οποίες αναλαμβάνουν να διατηρήσουν την ασφάλεια σε συγκεκριμένες περιοχές, με τις ΗΠΑ να παρεμβαίνουν υποστηρικτικά μόνο όταν κριθεί αναγκαίο.

Ο σχεδιασμός του λεγόμενου «Χρυσού Στόλου» από τον Τραμπ, με τη ναυπήγηση δεκάδων νέων πλοίων μεγάλης εκτοπίσματος, στοχεύει στην ενίσχυση της αεροναυτικής ισχύος των ΗΠΑ. Αυτή η ισχύς θα λειτουργεί ως εγγυητής για σχήματα όπως η συμμαχία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, η οποία πλαισιώνεται και από άλλες δυνάμεις όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Είναι σαφές ότι η Ουάσιγκτον δεν σκοπεύει να «πετάξει» την Τουρκία έξω από το ΝΑΤΟ, αλλά την αναγκάζει να επιλέξει: ή θα αλλάξει τη συμπεριφορά της ή θα βρεθεί πλήρως απομονωμένη από τη νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας.

Η Ελλάδα ως ο κρίσιμος γεωγραφικός «κόμβος» του 21ου αιώνα

Σε αυτόν τον νέο κόσμο που διαμορφώνεται, η Ελλάδα κατέχει μια θέση μοναδική. Βρισκόμαστε σε ένα γεωγραφικό «Τ» που συνδέει την Ανατολή με τη Δύση και τον Βορρά με τον Νότο. Η χώρα μας αποτελεί τον συνδετικό κρίκο από το Αιγαίο μέχρι τη Βαλτική και από τη Μεσόγειο μέχρι τον Κόλπο. Αυτή η γεωστρατηγική αξία μεταφράζεται πλέον και σε οικονομικούς όρους. Η συμμετοχή μας στον οικονομικό διάδρομο IMEC (Ινδία-Μέση Ανατολή-Ευρώπη) δεν είναι απλώς μια επιχειρηματική συμφωνία, αλλά μια γεωοικονομική θωράκιση.

Όταν μιλάμε για μεγάλες επενδύσεις στην ενέργεια και τις υποδομές, το πρώτο ζητούμενο είναι η σταθερότητα και η ασφάλεια. Οι επενδυτές δεν τοποθετούν τα κεφάλαιά τους σε περιοχές υψηλού ρίσκου αν δεν υπάρχει ισχυρή στρατιωτική κάλυψη. Επομένως, το «business» φέρνει το «στόλο». Η Γεωπολιτική Ελλάδας Ισραήλ εδράζεται πλέον σε στέρεες βάσεις, όπου τα ενεργειακά συμφέροντα των Αμερικανών και των Ισραηλινών ταυτίζονται με την ανάγκη για προστασία του ελληνικού και κυπριακού θαλάσσιου χώρου.

Η σιωπή της Ρωσίας και το σχήμα των πέντε ισχυρών

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν δεν αντέδρασε στις πρόσφατες ενεργειακές συμφωνίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η «εκκωφαντική σιωπή» εξηγείται από το γεγονός ότι οι μεγάλες δυνάμεις προχωρούν σε μια νέα μοιρασιά του κόσμου. Ο Τραμπ φαίνεται να προωθεί ένα σχήμα που θα αντικαταστήσει στην πράξη το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αποτελούμενο από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία και την Ιαπωνία. Σε αυτό το σχήμα, η Ευρώπη παραγκωνίζεται, και οι αποφάσεις λαμβάνονται με γνώμονα τον ρεαλισμό των συμφερόντων και όχι τις ιδεολογικές διακηρύξεις.

Εθνική εγρήγορση απέναντι στον τουρκικό αναθεωρητισμό

Παρά τις θετικές εξελίξεις, δεν επιτρέπεται κανένας εφησυχασμός. Η Τουρκία αισθάνεται ότι η Γαλάζια Πατρίδα καταρρέει κάτω από το βάρος των νέων συμμαχιών. Η αντίδρασή της είναι η γνωστή τακτική του bullying. Με κάθε νέα κίνηση ενίσχυσης της ελληνικής αποτροπής, όπως η ύψωση της σημαίας στη φρεγάτα Κίμων, η Άγκυρα απαντά με παραβιάσεις και προκλητικές δηλώσεις. Είναι μια προσπάθεια να υπενθυμίσει ότι είναι παρούσα και έτοιμη να χρησιμοποιήσει βία.

Οφείλουμε να είμαστε αποφασιστικοί. Η διαβόητη Διακήρυξη των Αθηνών δεν μπορεί να αποτελεί πρόσχημα για την υποβάθμιση των εθνικών μας συμφερόντων. Οι Τούρκοι αντιλαμβάνονται μόνο τη γλώσσα της ισχύος. Αν καταλάβουν ότι η Ελλάδα είναι διατεθειμένη να υπερασπιστεί μέχρι τέλους την κυριαρχία της, τότε και μόνο τότε θα υποχωρήσουν. Η συμμαχία με το Ισραήλ μας δίνει το στρατηγικό βάθος που χρειαζόμασταν εδώ και δεκαετίες για να εξισορροπήσουμε την τουρκική απειλή.

Το μέλλον της Ανατολικής Μεσογείου

Το επόμενο διάστημα θα είναι κρίσιμο. Η Τουρκία θα βρεθεί σύντομα στο σημείο όπου θα πρέπει να κάνει την τελική της επιλογή ανάμεσα στη Δύση και την Ευρασία. Όποια κι αν είναι η απόφασή της, ο Ελληνισμός πρέπει να είναι έτοιμος. Η Γεωπολιτική Ελλάδας Ισραήλ είναι η ασπίδα μας σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία. Με ψυχραιμία, ρεαλισμό και αποφασιστικότητα, οφείλουμε να υλοποιήσουμε τους σχεδιασμούς μας, μετατρέποντας την Ελλάδα σε έναν απόρθητο πυλώνα σταθερότητας στην πιο θερμή περιοχή του πλανήτη.

ΠΗΓΕΣ: Ανάλυση Γιώργου Φίλη (Διδάκτωρ Γεωπολιτικής) στο Momentum/Ναυτεμπορική TV, John Mearsheimer, “The Tragedy of Great Power Politics” (Θεωρία Offshore Balancing), Στρατηγική Μελέτη για τον οικονομικό διάδρομο IMEC (India-Middle East-Europe Economic Corridor), Αρχείο Geostratigika.gr – Αναλύσεις για την Ανατολική Μεσόγειο.

Διαβάστε επίσης:

Ψηφιδωτό στο Ράτλαντ: Η ανακάλυψη που «διορθώνει» τον Όμηρο;

Τραγωδία στην Άγκυρα: Πτώση αεροπλάνου με τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ της Λιβύης

Ενοχλημένοι και τρομοκρατημένοι οι Τούρκοι με τη συμμαχία Ελλάδας-Ισραήλ