Το μυστικό παρασκήνιο στο Μαρ-α-Λάγκο και η «κόκκινη γραμμή» που έθεσε ο Τραμπ στον Νετανιάχου

Η γεωστρατηγική σκακιέρα του Μαρ-α-Λάγκο και οι πραγματικές ισορροπίες

Η πρόσφατη συνάντηση στο Μαρ-α-Λάγκο ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Μπενιαμίν Νετανιάχου δεν ήταν απλώς μια ακόμα διπλωματική επαφή ρουτίνας. Ήταν μια στιγμή αλήθειας για τις Σχέσεις Τραμπ – Νετανιάχου, όπου η δημόσια κολακεία και οι φιλοφρονήσεις ήρθαν σε άμεση σύγκρουση με την ωμή πραγματικότητα της Μέσης Ανατολής. Παρά τις θερμές χειραψίες και την ανακοίνωση ότι ο Τραμπ θα είναι ο πρώτος μη Ισραηλινός που θα λάβει το «Βραβείο Ειρήνης του Ισραήλ», στο παρασκήνιο οι τόνοι ήταν διαφορετικοί, αποκαλύπτοντας μια δυναμική που ελάχιστοι περίμεναν.

Ο Τραμπ, έχοντας στο πλευρό του έμπειρους συμβούλους όπως ο Μάρκο Ρούμπιο, ο Στηβ Γουίτκοφ και ο Τζάρεντ Κούσνερ, κατέστησε σαφές στον Ισραηλινό πρωθυπουργό ότι η δεύτερη θητεία του στην προεδρία των ΗΠΑ δεν θα είναι μια «λευκή επιταγή» για κάθε ισραηλινή επιδίωξη. Το κύριο ζήτημα που προκάλεσε τριγμούς δεν ήταν η Γάζα, όπως πολλοί θα υπέθεταν, αλλά η εκρηκτική κατάσταση στη Δυτική Όχθη, η οποία απειλεί να τινάξει στον αέρα το μεγαλύτερο διπλωματικό επίτευγμα του Τραμπ: τις Συμφωνίες του Αβραάμ.

Το «αγκάθι» της Δυτικής Όχθης και οι προειδοποιήσεις του Λευκού Οίκου

Για πρώτη φορά από την έναρξη της νέας του θητείας, ο Ντόναλντ Τραμπ παρενέβη με τόσο δυναμικό τρόπο στο ζήτημα της Δυτικής Όχθης. Σύμφωνα με πηγές που έχουν άμεση γνώση των συνομιλιών, η αμερικανική πλευρά εξέφρασε έντονη ανησυχία για την πολιτική που ακολουθεί η σκληρή δεξιά κυβέρνηση του Νετανιάχου. Οι συνεχιζόμενες επεκτάσεις των οικισμών, η νομιμοποίηση φυλακίων και η βία των εποίκων κατά Παλαιστινίων αμάχων δεν θεωρούνται πλέον από την Ουάσιγκτον απλά τοπικά προβλήματα, αλλά στρατηγικές απειλές για την περιφερειακή σταθερότητα.

Ο Λευκός Οίκος αντιλαμβάνεται ότι μια βίαιη κλιμάκωση στη Δυτική Όχθη θα υπονόμευε τις προσπάθειες για την εφαρμογή της ειρηνευτικής συμφωνίας στη Γάζα και, το κυριότερο, θα καθιστούσε αδύνατη την ένταξη της Σαουδικής Αραβίας στις Συμφωνίες του Αβραάμ. Το μήνυμα προς τον Νετανιάχου ήταν κοφτό: «Καλμάρετε τα πράγματα». Παρά το γεγονός ότι ο Τραμπ στο παρελθόν είχε φανεί υποστηρικτικός, πλέον αντιλαμβάνεται ότι η αποδυνάμωση της Παλαιστινιακής Αρχής δημιουργεί ένα κενό εξουσίας που μόνο ο εξτρεμισμός μπορεί να καλύψει.

Η εσωτερική πίεση στο Ισραήλ και το δίλημμα του Νετανιάχου

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου βρίσκεται εγκλωβισμένος ανάμεσα στις απαιτήσεις του Τραμπ και τις πιέσεις του εσωτερικού του ακροατηρίου. Το λόμπι των εποίκων αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του κυβερνητικού του συνασπισμού και οποιαδήποτε υποχώρηση στη Δυτική Όχθη θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση της κυβέρνησής του. Παρόλα αυτά, στη συνάντηση με τον Τραμπ, ο Νετανιάχου αναγκάστηκε να δεσμευτεί ότι θα αναλάβει δράση κατά της βίας των εποίκων, μια δήλωση που μένει να αποδειχθεί αν θα υλοποιηθεί στην πράξη ή αν αποτελεί έναν ακόμα διπλωματικό ελιγμό.

Η στασιμότητα στη Γάζα και το τελεσίγραφο προς τη Χαμάς

Ενώ οι δύο ηγέτες αντάλλασσαν επαίνους μπροστά στις κάμερες, η ουσία της συμφωνίας εκεχειρίας στη Γάζα παραμένει ένα δυσεπίλυτο παζλ. Η δεύτερη φάση του σχεδίου, που περιλαμβάνει τον πλήρη αφοπλισμό της Χαμάς και τη μόνιμη παύση των εχθροπραξιών, φαίνεται να έχει κολλήσει. Ο Τραμπ επέλεξε δημόσια να ρίξει όλο το βάρος της ευθύνης στην οργάνωση, προειδοποιώντας με «βαριές συνέπειες» αν δεν τηρηθούν οι όροι της συμφωνίας.

Ωστόσο, οι Σχέσεις Τραμπ – Νετανιάχου δοκιμάζονται και εδώ. Υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση στην Ουάσιγκτον ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός καθυστερεί σκόπιμα τη μετάβαση στην επόμενη φάση, φοβούμενος ότι το τέλος του πολέμου θα φέρει στο προσκήνιο τις ευθύνες του για την 7η Οκτωβρίου. Ο Τραμπ, από την πλευρά του, θέλει να κλείσει το μέτωπο της Γάζας το συντομότερο δυνατό, ώστε να στρέψει την προσοχή του στην εγχώρια ατζέντα των ΗΠΑ και στην αντιπαράθεση με την Κίνα.

Το Ιράν στο στόχαστρο: Η απειλή των B-2 και η στρατηγική αποτροπής

Αν υπήρξε ένα σημείο απόλυτης ταύτισης στη συνάντηση του Μαρ-α-Λάγκο, αυτό ήταν η αντιμετώπιση του Ιράν. Ο Νετανιάχου παρουσίασε στοιχεία για την προσπάθεια της Τεχεράνης να ανακατασκευάσει τις πυρηνικές της υποδομές και να ενισχύσει το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων της. Η απάντηση του Τραμπ ήταν χαρακτηριστική της «διπλωματίας της ισχύος» που ακολουθεί: απείλησε με άμεσα πλήγματα, αναφέροντας μάλιστα τα στρατηγικά βομβαρδιστικά B-2.

«Δεν θέλω να σπαταλήσω καύσιμα για ένα ταξίδι 37 ωρών, αλλά αν χρειαστεί, θα το κάνουμε», δήλωσε ο Τραμπ, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα αποτροπής. Η στρατηγική του βασίζεται στην ιδέα ότι μόνο η υπαρξιακή απειλή μπορεί να αναγκάσει το Ιράν να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για μια νέα, πιο αυστηρή συμφωνία. Το ερώτημα που παραμένει είναι αν η Τεχεράνη θα υποχωρήσει ή αν θα επιλέξει μια σκληρή απάντηση, οδηγώντας σε μια γενικευμένη σύρραξη που ο Τραμπ, παρά τη ρητορική του, θα ήθελε να αποφύγει.

Η Συρία ως ο νέος διπλωματικός δίαυλος

Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες πτυχές της συνάντησης ήταν η προτροπή του Τραμπ προς τον Νετανιάχου να ξαναρχίσει τις συνομιλίες με τη Συρία. Η Ουάσιγκτον φαίνεται να επεξεργάζεται ένα σχέδιο για ένα σύμφωνο ασφαλείας που θα μπορούσε να απομακρύνει τη Δαμασκό από την ιρανική σφαίρα επιρροής. Αυτή η κίνηση δείχνει ότι οι Σχέσεις Τραμπ – Νετανιάχου δεν περιορίζονται μόνο στη στρατιωτική συνεργασία, αλλά επεκτείνονται σε μια ευρύτερη γεωπολιτική αναδιάταξη, όπου η διπλωματία χρησιμοποιείται ως εργαλείο απομόνωσης του Ιράν.

Ο Τραμπ, ο Πούτιν και το παγκόσμιο κάδρο

Η συνάντηση με τον Νετανιάχου δεν έγινε σε κενό αέρος. Ο Τραμπ, την ίδια ημέρα, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, συζητώντας για την Ουκρανία και τις περιφερειακές συγκρούσεις. Αυτό καταδεικνύει ότι για τον Αμερικανό πρόεδρο, το Ισραήλ είναι ένα κομμάτι ενός πολύ μεγαλύτερου παγκόσμιου παζλ. Η ικανότητά του να συνομιλεί ταυτόχρονα με τον Νετανιάχου, τον Πούτιν και τον Ζελένσκι αποτελεί το κεντρικό στοιχείο της εξωτερικής του πολιτικής, η οποία βασίζεται στις προσωπικές σχέσεις και τις άμεσες συμφωνίες.

Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή ενέχει κινδύνους. Η υποστήριξη προς το Ισραήλ είναι δεδομένη, αλλά η απαίτηση για αυτοσυγκράτηση στη Δυτική Όχθη δείχνει ότι ο Τραμπ δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε έναν ατέρμονο πόλεμο στη Μέση Ανατολή. Η εθνική στρατηγική ασφάλειας των ΗΠΑ απαιτεί τη μετατόπιση πόρων, και ο Τραμπ θέλει να είναι αυτός που θα φέρει την «τελική συμφωνία» στην περιοχή, ακόμα κι αν χρειαστεί να πιέσει σκληρά τον «φίλο» του, Μπίμπι.

Συμπεράσματα: Μια συμμαχία σε τεντωμένο σχοινί

Οι Σχέσεις Τραμπ – Νετανιάχου εισέρχονται σε μια φάση ωριμότητας, αλλά και αυξημένης τριβής. Ο ενθουσιασμός της πρώτης θητείας έχει δώσει τη θέση του σε μια πιο συναλλακτική σχέση. Ο Τραμπ προσφέρει προστασία έναντι του Ιράν και διπλωματική κάλυψη, αλλά απαιτεί από το Ισραήλ να μην υπονομεύει τη δική του παγκόσμια στρατηγική. Ο Νετανιάχου καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να είναι ένας αξιόπιστος εταίρος που αντιλαμβάνεται τις ευρύτερες αμερικανικές ανησυχίες, διαφορετικά η «χρυσή εποχή» των σχέσεων των δύο ανδρών μπορεί να εξελιχθεί σε μια περίοδο έντονων αντιπαραθέσεων.

Το Μαρ-α-Λάγκο υπήρξε το σκηνικό μιας παράστασης ισχύος, όπου οι λέξεις που δεν ειπώθηκαν μπροστά στις κάμερες ήταν πολύ πιο σημαντικές από εκείνες που ακούστηκαν. Η Μέση Ανατολή περιμένει να δει αν το τελεσίγραφο του Τραμπ θα φέρει την πολυπόθητη ηρεμία ή αν η δυναμική των γεγονότων θα ξεπεράσει για άλλη μια φορά τους σχεδιασμούς των ηγετών.

ΠΗΓΕΣ:

Axios: «Trump, top aides asked Netanyahu to change policy in occupied West Bank»
Al Jazeera: «Trump threatens Hamas, warns Iran of more strikes after Netanyahu talks»
CNN: «Inside the Trump-Netanyahu meeting: Flattery and lingering divisions»
The Jerusalem Post: «Strategic analysis of the Israel Prize for Peace and US-Israel relations»
Quincy Institute for Responsible Statecraft: «Deterrence and escalation in the Middle East» (Trita Parsi)