Το Δίκαιο της Θάλασσας αποτελεί θεμέλιο λίθο της διεθνούς νομιμότητας σε ζητήματα που αφορούν τα χωρικά ύδατα, την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), τον πυθμένα της θάλασσας και τα ναυτικά δικαιώματα. Η σύμβαση του 1982, γνωστή ως UNCLOS (United Nations Convention on the Law of the Sea), έχει υιοθετηθεί από περισσότερες από 160 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά κράτη τα οποία δεν έχουν υπογράψει ή κυρώσει τη σύμβαση.
Οι χώρες που δεν έχουν υπογράψει ή επικυρώσει τη UNCLOS
Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ)
Οι ΗΠΑ δεν έχουν κυρώσει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, παρά το γεγονός ότι συμμετείχαν ενεργά στη διαμόρφωσή της. Παρότι πολλές διατάξεις της UNCLOS θεωρούνται εθιμικό διεθνές δίκαιο και εφαρμόζονται στην πράξη από τις ΗΠΑ, η έλλειψη επίσημης επικύρωσης εμποδίζει τη συμμετοχή της χώρας σε θεσμικά όργανα, όπως η Διεθνής Αρχή Θαλάσσιου Βυθού (ISA).
Τουρκία
Η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη σύμβαση UNCLOS, κυρίως λόγω των διαφωνιών της σχετικά με το καθεστώς των νησιών και τις θαλάσσιες ζώνες τους. Αντιτάσσεται στο άρθρο 121, που αναγνωρίζει στα νησιά το δικαίωμα να διαθέτουν πλήρη ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. Η θέση αυτή έχει προκαλέσει εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδίως με την Ελλάδα και την Κύπρο.
Ισραήλ
Το Ισραήλ δεν έχει κυρώσει τη σύμβαση, αν και εφαρμόζει πολλά από τα σημεία της, ιδιαίτερα σε περιφερειακές συμφωνίες με γειτονικά κράτη για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών. Ένα παράδειγμα είναι η διμερής συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων συνόρων με τον Λίβανο.
Βενεζουέλα
Η Βενεζουέλα είναι ένα ακόμα παράδειγμα χώρας που δεν έχει επικυρώσει τη UNCLOS, παρά την ακτογραμμή της στην Καραϊβική Θάλασσα. Η χώρα επιλέγει να βασίζεται σε εθνικές νομοθεσίες και σε διμερείς διαπραγματεύσεις για τη ρύθμιση των θαλάσσιων υποθέσεων.
Ινδονησία και Βόρεια Κορέα
Η Ινδονησία είχε αρχικά εκφράσει επιφυλάξεις για επιμέρους άρθρα της UNCLOS και έχει ακολουθήσει ανεξάρτητη πορεία στην οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων της. Η Βόρεια Κορέα, από την άλλη, δεν συμμετέχει σε μεγάλο αριθμό διεθνών συνθηκών, και η UNCLOS δεν αποτελεί εξαίρεση.
Επιπτώσεις από τη μη επικύρωση της UNCLOS
Νομικά κενά στη Θαλάσσια Κυριαρχία
Η μη υπογραφή της σύμβασης δημιουργεί νομικά κενά και αυξάνει την αβεβαιότητα στη ρύθμιση των θαλάσσιων ζωνών. Για παράδειγμα, χώρες που δεν συμμετέχουν στη UNCLOS δεν μπορούν να προσφύγουν σε διεθνή όργανα διαιτησίας που προβλέπει η σύμβαση ή να δεσμευτούν από τις αποφάσεις τους.
Περιορισμένη συμμετοχή σε Διεθνείς Θεσμούς
Χώρες εκτός UNCLOS δεν έχουν πλήρη πρόσβαση στη Διεθνή Αρχή Θαλάσσιου Βυθού και άλλους μηχανισμούς που ρυθμίζουν την αξιοποίηση του θαλάσσιου υπεδάφους, ειδικά σε διεθνή ύδατα.
Εντάσεις σε Ζώνες με ΑΟΖ
Η μη υιοθέτηση των κανόνων της UNCLOS οδηγεί σε μονομερείς ερμηνείες και ενδεχόμενες συγκρούσεις. Για παράδειγμα, σε διαφιλονικούμενες περιοχές, όπως στη Νότια Σινική Θάλασσα, έχουν καταγραφεί συγκρούσεις μεταξύ παράκτιων κρατών, με ερμηνείες του δικαίου που δεν εδράζονται στη σύμβαση.
Η σημασία της UNCLOS για τη διεθνή κοινότητα
Το Δίκαιο της Θάλασσας είναι καθοριστικής σημασίας για τη σταθερότητα, την ειρήνη και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η UNCLOS ρυθμίζει:
- Την ελεύθερη ναυσιπλοΐα
- Τη διάσωση και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος
- Την επιστημονική έρευνα στις θάλασσες
- Την κατανομή φυσικών πόρων σε θαλάσσιες ζώνες
Ακόμα και για κράτη που δεν έχουν επικυρώσει τη σύμβαση, πολλά από τα άρθρα της θεωρούνται εθιμικό διεθνές δίκαιο, κάτι που σημαίνει ότι εφαρμόζονται σε μεγάλο βαθμό και σε αυτά.
Παραδείγματα εφαρμογής του Δικαίου της Θάλασσας
- Η διαιτητική απόφαση που αφορά τη διαμάχη Φιλιππίνων – Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα βασίστηκε σε προβλέψεις της UNCLOS και απέρριψε την κινεζική θεώρηση της «ιστορικής κυριαρχίας».
- Η συμφωνία ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου βασίστηκε εξ ολοκλήρου στο πλαίσιο της UNCLOS και αποτελεί μοντέλο περιφερειακής συνεργασίας.
- Η νέα διεθνής συνθήκη για την προστασία της βιοποικιλότητας σε διεθνή ύδατα (BBNJ) εδράζεται στο νομικό υπόβαθρο της UNCLOS, επεκτείνοντας τη δικαιοδοσία σε περιοχές πέρα από την εθνική κυριαρχία.
Η UNCLOS δεν είναι απλώς μια διεθνής συνθήκη· αποτελεί θεμέλιο της παγκόσμιας τάξης στη θάλασσα. Οι χώρες που δεν την έχουν υιοθετήσει στερούνται τη δυνατότητα να συμμετάσχουν πλήρως στο παγκόσμιο θαλάσσιο δίκαιο και συχνά εμπλέκονται σε νομικές και πολιτικές εντάσεις.
Για κράτη όπως η Ελλάδα, η υποστήριξη και εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας είναι ζήτημα κυριαρχίας, διπλωματίας και νομικής ασφάλειας. Η ενίσχυση της UNCLOS ως παγκόσμιου πλαισίου αποτελεί βασική προϋπόθεση για την προστασία των θαλάσσιων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος σε παγκόσμιο επίπεδο.
Διαβάστε επίσης:
Ο Τραμπ αποκαλύπτει: «Προειδοποίηση από το Ιράν» για τις επιθέσεις στη βάση των ΗΠΑ στο Κατάρ
Τα νησιά μας δεν πέφτουν – Η ΑΣΔΕΝ θωρακίζει το Αιγαίο με νέα μέσα και ανασύνταξη δυνάμεων
Δίκαιο με το μέρος μας: Η Ελλάδα έχει διεθνή και ευρωπαϊκή ασπίδα απέναντι στις τουρκικές απειλές (εξωτερικό άρθρο)
