Η γεωπολιτική σκακιέρα και η μάχη για τα ρωσικά κεφάλαια

Στις σκοτεινές αίθουσες των Βρυξελλών, οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιδίδονται σε έναν πρωτοφανή αγώνα δρόμου με τον χρόνο. Το διακύβευμα δεν είναι απλώς ένας προϋπολογισμός, αλλά η ίδια η επιβίωση του ουκρανικού μετώπου. Με τα αποθέματα της χώρας να εξαντλούνται και τη γεωπολιτική αβεβαιότητα να αυξάνεται, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί να «ξεκλειδώσει» τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία πριν η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ και το Κρεμλίνο προλάβουν να τα χρησιμοποιήσουν ως διαπραγματευτικό χαρτί.

Η σύνοδος κορυφής των 27 ηγετών την Πέμπτη ξεκίνησε με μια σαφή δέσμευση: κανείς δεν θα αποχωρήσει αν δεν βρεθεί μια λύση που θα διασφαλίζει τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας πριν από την αλλαγή του έτους. Το σχέδιο που βρίσκεται στο τραπέζι αφορά ένα γιγαντιαίο δάνειο αποζημιώσεων, ύψους περίπου 210 δισεκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα καλύψει τις ανάγκες του Κιέβου για την επόμενη διετία, έχοντας ως εγγύηση τα κεφάλαια της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας που παραμένουν «παγωμένα» στη Δύση.

Το Βέλγιο και το «αγκάθι» της Euroclear

Παρά την επείγουσα ανάγκη, το σχέδιο προσκρούει σε έναν απρόσμενο εσωτερικό αντίπαλο: το Βέλγιο. Η χώρα αυτή κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών στοιχείων μέσω του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος Euroclear. Οι Βέλγοι αξιωματούχοι εκφράζουν σοβαρές ανησυχίες για τις νομικές και οικονομικές επιπτώσεις μιας τέτοιας κίνησης.

Ο Βέλγος Πρωθυπουργός, Μπαρτ Ντε Βέβερ, ήταν σαφής στις δηλώσεις του, τονίζοντας πως δεν υπάρχει «δωρεάν χρήμα». Η ανησυχία του εστιάζεται στην πιθανή ρωσική εκδίκηση, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστιες ζημιές στην Euroclear, κλονίζοντας τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα ολόκληρης της Ευρώπης. Το Βέλγιο ζητά ένα «αλεξίπτωτο» – μια ρητή δέσμευση από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη ότι θα μοιραστούν το ρίσκο σε περίπτωση που η Μόσχα απαντήσει με αγωγές ή αντίμετρα.

Ο παράγοντας Ντόναλντ Τραμπ και η «ανεξαρτησία» της Ευρώπης

Η βιασύνη της Κομισιόν δεν είναι τυχαία. Η επάνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία αλλάζει τα δεδομένα. Οι Βρυξέλλες φοβούνται ότι ο νέος Αμερικανός Πρόεδρος ενδέχεται να χρησιμοποιήσει τα ρωσικά κεφάλαια για δικούς του σκοπούς, ίσως για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μέσω αμερικανικών εταιρειών ή ως μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας με τον Πούτιν.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαρακτήρισε τη στιγμή ως το «ορόσημο ανεξαρτησίας» της Ευρώπης. Από την πλευρά του, ο Πολωνός Πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ έθεσε το δίλημμα στην πιο ωμή του μορφή: «Ή χρήματα σήμερα, ή αίμα αύριο». Η Ευρώπη αισθάνεται ότι αν δεν δράσει τώρα, θα χάσει κάθε λόγο στις μελλοντικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, αφήνοντας την τύχη της ηπείρου στα χέρια της Ουάσινγκτον και της Μόσχας.

Οι εσωτερικές έριδες και η «ακροβασία» της Κομισιόν

Για να παρακάμψει τα εσωτερικά εμπόδια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέφυγε σε νομικές «ακροβασίες». Χρησιμοποιώντας έκτακτες εξουσίες που προορίζονται συνήθως για φυσικές καταστροφές, κατάφερε να εγκρίνει την επ’ αόριστον δέσμευση των ρωσικών στοιχείων. Αυτό έγινε για να εξουδετερωθεί η δυνατότητα του Βίκτορ Όρμπαν να θέτει βέτο κάθε έξι μήνες.

Ωστόσο, ο Ούγγρος Πρωθυπουργός παραμένει σφοδρός επικριτής της διαδικασίας, χαρακτηρίζοντας το σχέδιο «ανόητο» και «πορεία προς τον πόλεμο». Παράλληλα, και άλλες χώρες όπως η Ιταλία έχουν εκφράσει επιφυλάξεις, φοβούμενες το προηγούμενο που δημιουργείται με την κατάσχεση κυρίαρχων περιουσιακών στοιχείων μιας ξένης δύναμης.

Η αγωνία του Ζελένσκι και το μέλλον του Κιέβου

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος παρέστη στη σύνοδο, ήταν κατηγορηματικός: χωρίς αυτά τα κεφάλαια, η Ουκρανία δεν μπορεί να παραμείνει οικονομικά ισχυρή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το Κίεβο βρίσκεται αντιμέτωπο με μια τεράστια δημοσιονομική τρύπα και μια επερχόμενη κρίση χρηματοδότησης την άνοιξη.

Η ύπαρξη ενός εγχώριου σκανδάλου διαφθοράς στην Ουκρανία έχει κάνει ορισμένους δυτικούς εταίρους πιο διστακτικούς, όμως η γεωπολιτική ανάγκη φαίνεται να υπερτερεί. Για τον Ζελένσκι, τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία δεν είναι απλώς νούμερα σε έναν ισολογισμό, αλλά η μοναδική απτή εγγύηση ότι η χώρα του δεν θα αφεθεί στην τύχη της όταν ξεκινήσουν οι συνομιλίες με το Κρεμλίνο.

Ένα ρίσκο που πρέπει να ληφθεί

Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η απόφαση για τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα καθορίσει αν η ΕΕ μπορεί να λειτουργήσει ως αυτόνομος γεωπολιτικός παίκτης ή αν θα παραμείνει παρατηρητής των εξελίξεων. Οι διαπραγματεύσεις με το Βέλγιο συνεχίζονται μέχρι την τελευταία στιγμή, με την ελπίδα ότι θα βρεθεί η χρυσή τομή που θα επιτρέψει τη ροή των 210 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Όπως δήλωσε και η Κάγια Κάλας, η πιθανότητα συμφωνίας είναι «50/50». Όμως, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η αδράνεια ίσως αποδειχθεί πιο επικίνδυνη από οποιοδήποτε νομικό ρίσκο. Η ιστορία θα δείξει αν οι Βρυξέλλες τόλμησαν να κάνουν το μεγάλο άλμα ή αν η εσωτερική γραφειοκρατία έγινε για άλλη μια φορά τροχοπέδη στην ασφάλεια της ηπείρου.

ΠΗΓΕΣ: Washington Post Report on EU Summit and Russian Assets, European Council on Foreign Relations (ECFR) – Analysis by Agathe Demarais, Statements by Ursula von der Leyen and Donald Tusk during the Brussels Summit, Euroclear Financial Statements and Liability Reports, Geostrategy and International Law Review regarding Sovereign Asset Seizure.

Διαβάστε επίσης:

Γιατί ο αποκλεισμός της Τουρκίας από τη Γάζα έχει βαρύνουσα σημασία

Ρωσοαμερικανική σύνοδος: Η Βουδαπέστη «κλειδώνει» τη συμφωνία για την Ουκρανία;

Βενεζουέλα: Το αίτημα στον ΟΗΕ και η κίνηση που αλλάζει τις ισορροπίες