Η επιστροφή της Ελλάδας στην εξόρυξη υδρογονανθράκων παρουσιάζεται από ορισμένους ως ευκαιρία πλούτου, όμως αγνοεί κρίσιμες εξελίξεις. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με αποθήκευση πλησιάζουν σε μηδενικό οριακό κόστος, την ώρα που το κόστος σε φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες έχει μειωθεί πάνω από 85% μέσα σε δέκα χρόνια, ενώ οι μπαταρίες έχουν πέσει κατά 90%.
Η Ελλάδα διαθέτει από τα καλύτερα ηλιακά και αιολικά αποθέματα στην Ευρώπη, χωρίς να απαιτείται κόστος καυσίμου μετά την εγκατάσταση. Μέχρι το 2030, όταν τυχόν έργα εξόρυξης θα μπορούσαν να μπουν σε λειτουργία, η τεχνολογία των ΑΠΕ θα είναι ακόμη πιο προηγμένη και ανταγωνιστική.
Ταυτόχρονα, οι ανανεώσιμες προσφέρουν δυνατότητα εξαγωγών μέσω διασυνδέσεων, αλλά και νέα πεδία όπως η παραγωγή πράσινου υδρογόνου, που μπορεί να καταστήσει τη χώρα εξαγωγική δύναμη χωρίς ζημιές, όπως τις οικολογικές καταστροφές και το κόστος της εξόρυξης.
Η «Κατάρα των Πόρων»: Ιστορικά παραδείγματα καταστροφής
Προηγούμενα παραδείγματα συγκρούσεων
Η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα συνδέεται διαχρονικά με αστάθεια και βία:
- Μέση Ανατολή: Το Ιράκ, το Ιράν και η Λιβύη υπήρξαν θύματα επεμβάσεων, πολέμων και εμφυλίων εξαιτίας των πετρελαϊκών τους αποθεμάτων.
- Καύκασος: Η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και η Γεωργία έχουν δει συγκρούσεις που σχετίζονται με ενεργειακούς διαδρόμους και αγωγούς.
- Αφρική: Η Νιγηρία και το Τσαντ βυθίστηκαν σε διαφθορά, εξτρεμισμό και συγκρούσεις λόγω της πετρελαϊκής τους εκμετάλλευσης.
Η Ανατολική Μεσόγειος ως νέο μέτωπο
Η περιοχή μας ήδη βιώνει ενεργειακές εντάσεις:
- Ελλάδα – Τουρκία: Συγκρούσεις για θαλάσσιες ζώνες και έρευνες υδρογονανθράκων φτάνουν στα όρια στρατιωτικής κλιμάκωσης.
- Κύπρος: Η διχοτόμηση ενισχύεται από τις διαμάχες για τα κοιτάσματα.
- Ισραήλ – Λίβανος: Εντάσεις και απειλές για υποθαλάσσιες εγκαταστάσεις αερίου.
- Λιβύη: Διχασμός και εμφύλιος πόλεμος με επίκεντρο τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών.
Οι μηχανισμοί της «κατάρας»
Η εμπειρία δείχνει ότι ο ενεργειακός πλούτος οδηγεί σε:
- Εδαφικές διεκδικήσεις και αύξηση συγκρούσεων.
- Ξένη παρέμβαση από μεγάλες δυνάμεις με στόχο τον έλεγχο των αποθεμάτων.
- Διαφθορά και αυταρχισμό καθώς τα έσοδα κατευθύνονται σε πελατειακά δίκτυα.
- Οικονομική στρέβλωση («Ολλανδική ασθένεια»), που πλήττει τον τουρισμό, τη ναυτιλία και τη γεωργία.
- Ευπάθεια υποδομών, καθώς πλατφόρμες και αγωγοί γίνονται στρατηγικοί στόχοι σε κρίσεις.
Οι στρατηγικές αδυναμίες της Ελλάδας
Γεωγραφική έκθεση σε κινδύνους
Η θέση της χώρας την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη:
- Τουρκία: Έχει ήδη δείξει διάθεση στρατιωτικής απειλής για ενεργειακά θέματα.
- Βαλκάνια: Πιέσεις από περιφερειακές δυνάμεις για έλεγχο ενεργειακών ροών.
- Ρωσία: Έχει ιστορικό εργαλειοποίησης της ενέργειας για πολιτική επιρροή.
- Βόρεια Αφρική: Η αστάθεια στη Λιβύη μπορεί να περάσει στο Αιγαίο και την Κρήτη.
Δημοκρατική ανθεκτικότητα
Η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε πόσο εύκολα εξωτερικές πιέσεις αποδυναμώνουν τη δημοκρατία. Τα έσοδα από υδρογονάνθρακες θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν:
- Διαφθορά πολιτικού συστήματος.
- Αυταρχικές τάσεις με ενίσχυση κυβερνήσεων χωρίς κοινωνικό έλεγχο.
- Ξένη εξάρτηση από επενδύσεις και ενεργειακές συνεργασίες.
Οι ΑΠΕ ως μονοπάτι στρατηγικής αυτονομίας
Η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές προσφέρει:
- Αποκεντρωμένη ασφάλεια: Δεν υπάρχουν κεντρικοί στόχοι που να πλήττονται στρατιωτικά.
- Ανεξαρτησία εφοδιασμού: Δεν απαιτούνται καύσιμα από το εξωτερικό.
- Τεχνολογική πρωτοπορία: Επένδυση σε γνώσεις και καινοτομία αντί για εξορύξεις.
- Εξαγωγές χωρίς εξόρυξη: Πράσινο υδρογόνο και ηλεκτρική ενέργεια μπορούν να δώσουν έσοδα χωρίς γεωπολιτικά ρίσκα.
Οι στρατηγικές προτάσεις για την Ελλάδα
Άμεσες κινήσεις
- Επιτάχυνση ΑΠΕ: Ηλιακά και αιολικά έργα με στόχο ενεργειακή ανεξαρτησία έως το 2030.
- Διασυνδέσεις και υδρογόνο: Επενδύσεις σε εξαγωγικές υποδομές καθαρής ενέργειας.
- Έρευνα και τεχνολογία: Δημιουργία βιομηχανίας ανανεώσιμης τεχνολογίας.
- Περιφερειακή συνεργασία: Συμμαχίες με γειτονικές χώρες σε ΑΠΕ, αντί για ανταγωνισμό σε υδρογονάνθρακες.
Μακροπρόθεσμο όραμα
Η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί σε ενεργειακό κόμβο ΑΠΕ της Ανατολικής Μεσογείου, προσφέροντας καθαρή ενέργεια στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική, πρωτοπορώντας στο πράσινο υδρογόνο και ενισχύοντας τις πράσινες χρηματοδοτήσεις.
Η αποφυγή της ενεργειακής παγίδας
Η επιλογή δεν είναι απλώς ανάμεσα σε διαφορετικές πηγές ενέργειας. Είναι ανάμεσα σε δύο μοντέλα ανάπτυξης: το υδρογονανθρακικό, που υπόσχεται γρήγορο πλούτο αλλά μακροχρόνια αστάθεια, και το ανανεώσιμο, που απαιτεί στρατηγική υπομονή αλλά εξασφαλίζει πραγματική ανεξαρτησία, βιώσιμη ευημερία και σταθερότητα.
Η ιστορία δείχνει πως τα ορυκτά καύσιμα οδηγούν σε διαφθορά, συγκρούσεις και εξάρτηση. Οι ΑΠΕ αντίθετα δίνουν στη χώρα ευκαιρία να χτίσει ένα μοντέλο ανάπτυξης βασισμένο στη συνεργασία, στη δημοκρατία και στη σταθερότητα.
Με πληροφορίες από το άρθρο του Γιάννη Μπασιά και James McDougall (για το Modern Diplomacy)
Διαβάστε επίσης:
Το «παράθυρο» Τραμπ για τα F-35 στην Τουρκία και οι κίνδυνοι για Ιράν – Βόρεια Κορέα
Μπάμπα Βάνγκα 2026: Προβλέψεις για φυσικές καταστροφές, πόλεμο και εξωγήινες επαφές
Ελλάδα
