Στη σύγχρονη εποχή, τα συστήματα όπλων έχουν μετασχηματιστεί ριζικά. Δεν αποτελούνται πλέον αποκλειστικά από ατσάλι, κινητήρες και πυραύλους. Το λογισμικό, οι αλγόριθμοι, οι άδειες χρήσης και οι κώδικες παρακολούθησης που εμπεριέχονται σε αυτά, έχουν αναδειχθεί σε εξίσου στρατηγικά στοιχεία ισχύος, με την κάννη ενός πυροβόλου.
Η συζήτηση γύρω από την προμήθεια των Eurofighter από την Τουρκία αναδεικνύει αυτή την κρίσιμη αλλαγή παραδείγματος. Πρόκειται για μία ανάλυση του δημοσιογράφου Mehmet Öğütçü και του yetkinreport.com. Το Geostratigika επιμελήθηκε την μετάφραση και επαναδιατύπωση του άρθρου.
Η Ψευδαίσθηση της Ιδιοκτησίας: Όταν η αγορά δεν σημαίνει κυριαρχία
Η απλή αγορά ενός πολεμικού αεροσκάφους δεν αρκεί πλέον για να το κατέχετε πλήρως, ούτε για να σας κάνει κυρίαρχο. Ο έλεγχος στον σύγχρονο πόλεμο έχει μετατοπιστεί από τον πιλότο που πατάει τη σκανδάλη στον μηχανικό που γράφει τον «εγκέφαλο» του αεροσκάφους. Ανεξάρτητα από τις ικανότητες του, ένας πιλότος δεν μπορεί να πετάξει σε κάθε στόχο που επιθυμεί ή να πλήξει κάθε στόχο που επιλέγει, λόγω κωδικών στους οποίους δεν έχει πρόσβαση, ενσωματωμένων περιορισμών και εξαρτημένων αδειών λογισμικού. Ενώ η σκιά του αεροσκάφους στον ουρανό μπορεί να σας ανήκει, οι αλγόριθμοι που καθορίζουν την πορεία του στην πτήση ανήκουν σε άλλους.
Η εποχή του «Το Αγοράσαμε, είναι Δικό μας» έληξε
Οι χώρες που παρέχουν όπλα – ιδίως οι ΗΠΑ και οι Δυτικοί σύμμαχοι – δεν πωλούν πλέον κανένα όπλο «χωρίς όρους». Κάθε πώληση συνοδεύεται από τεχνικούς, αλλά και πολιτικούς και επιχειρησιακούς περιορισμούς. Αυτοί οι περιορισμοί παρακολουθούνται μέσω μηχανισμών ελέγχου που ονομάζονται «End-Use Monitoring» (EUM). Ο πωλητής-κράτος διατηρεί το δικαίωμα να ρωτήσει: «Πού και εναντίον ποιου χρησιμοποιήσατε το αεροσκάφος μου;». Αυτό το δικαίωμα προστατεύεται από νόμους όπως ο Arms Export Control Act.
Παραδείγματα Εξάρτησης και Πολιτικού Ελέγχου
Η απομάκρυνση της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35 αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της νέας εποχής. Η επίσημη αιτιολόγηση ήταν η «τεχνική ασυμβατότητα» του συστήματος S-400, αλλά στην πραγματικότητα το ζήτημα ήταν ο πολιτικός έλεγχος και όχι η καθαρή τεχνολογία. Παρόμοια, στις διαδικασίες πώλησης και εκσυγχρονισμού των F-16, τέθηκαν όροι στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, όπως η «μη χρήση εναντίον της Ελλάδας ή του Ισραήλ». Σήμερα, η αγορά ενός πολεμικού αεροσκάφους δεν είναι μόνο άμυνα, αλλά και μια δοκιμασία υπακοής.
Όποιου είναι το Λογισμικό, αυτού είναι και το Όπλο
Είτε πρόκειται για F-35, Eurofighter, Rafale ή Patriot, το πιο κρίσιμο στοιχείο αυτών των συστημάτων είναι πλέον το ενσωματωμένο λογισμικό και ο πηγαίος κώδικας. Αν δεν έχετε πρόσβαση σε αυτούς τους κώδικες, μπορείτε να πετάξετε το αεροσκάφος, αλλά το πώς θα πετάξει δεν το καθορίζετε εσείς, αλλά ο κατασκευαστής. Η εμβέλεια του ραντάρ, τα κριτήρια αναγνώρισης στόχων, η ενσωμάτωση πυραύλων, τα πρωτόκολλα αναγνώρισης φίλου-εχθρού… Όλα ελέγχονται από το λογισμικό.
Η Στρατηγική Αξία του Κώδικα
Όταν μια άδεια χρήσης ακυρωθεί, η εμβέλεια του ραντάρ μπορεί να μειωθεί, το σύστημα στόχευσης να απενεργοποιηθεί, το λογισμικό συντήρησης να αυτο-κλειδωθεί. Δηλαδή, μπορείτε να έχετε φυσικά το αεροσκάφος, αλλά δεν έχετε τη βούληση να το πετάξετε. Παγκοσμίως, οι κατασκευαστές διαφυλάσσουν αυτούς τους κώδικες σαν πυρηνικά μυστικά. Η Γαλλία δεν μοιράστηκε τους πηγαίους κώδικες των αεροσκαφών Rafale που πούλησε στην Ινδία. Η Γερμανία έθεσε τον όρο της «γραπτής έγκρισης του Βερολίνου» για τη μεταβίβαση των αρμάτων Leopard σε τρίτες χώρες. Με λίγα λόγια: η κατοχή του υλικού δεν σημαίνει κυριαρχία.
Γιατί η μεταφορά τεχνολογίας δεν είναι ποτέ «Πλήρης»;
Ο λόγος είναι ότι η πραγματική τεχνολογία δεν βρίσκεται πλέον στα μέταλλα, αλλά στα μικροτσίπ και στις γραμμές κώδικα. Ένα F-35 περιέχει περισσότερες από οκτώ εκατομμύρια γραμμές κώδικα, χιλιάδες αλγορίθμους και εκατοντάδες κανόνες πτήσης. Η κοινοποίηση αυτών των κωδικών είναι για το κατασκευαστικό κράτος σαν να δίνει πυρηνικά μυστικά.
Τέσσερις Βασικοί Λόγοι
- Το λογισμικό είναι στρατηγική πνευματική ιδιοκτησία. Στις γραμμές κώδικα κρύβονται τόσο εμπορικά όσο και στρατιωτικά μυστικά.
- Τα κρίσιμα εξαρτήματα συνδέονται με παγκόσμιες αλυσίδες. Οι μικροεπεξεργαστές ραντάρ, τα αεροηλεκτρονικά συστήματα και τα τσιπ επικοινωνίας είναι συχνά εξωτερικής προέλευσης.
- Πιστοποίηση ασφαλείας. Η αλλαγή κώδικα μπορεί να ακυρώσει τις εγκρίσεις του ΝΑΤΟ ή του κατασκευαστή.
- Γεωπολιτικός κίνδυνος. Το εξαγωγέας κράτος δεν επιθυμεί η τεχνολογία του να χρησιμοποιηθεί μια μέρα εναντίον του.
Γι’ αυτό καμία χώρα – ούτε καν ένας φίλος – δεν θα δώσει την «ψυχή της πτήσης». Τελικά, το αεροσκάφος είναι δικό σας, αλλά η άδεια πτήσης ανήκει σε άλλον.
Συγκεκριμένα παραδείγματα εξάρτησης
- Τουρκία – F-35: Με την απομάκρυνση από το πρόγραμμα, κόπηκε και το μερίδιο παραγωγής και η πρόσβαση στην τεχνολογία.
- ΗΠΑ – Πώληση F-16: Στο Κογκρέσο, προστέθηκαν πολιτικοί όροι σχετικά με τους τομείς χρήσης.
- Γερμανία – Leopard 2: Ακόμη και η Πολωνία αναγκάστηκε να ζητήσει άδεια από το Βερολίνο για να τα στείλει στην Ουκρανία.
- Ινδία – Rafale: Καθώς η Γαλλία δεν μοιράστηκε τους πηγαίους κώδικες, η Ινδία δεν μπόρεσε να ενσωματώσει τα δικά της συστήματα.
Όλα αυτά δείχνουν την ίδια αλήθεια: Το να έχεις ένα όπλο είναι ένα πράγμα, το να μπορείς να το χρησιμοποιείς ελεύθερα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Ξεπερνώντας τον «Ρομαντισμό της μη αγοράς»
Τι πρέπει να κάνει λοιπόν η Τουρκία; Το να πούμε «να μην αγοράσουμε καθόλου» ακούγεται σαν ανεξαρτησία, αλλά δεν είναι ρεαλιστικό. Τα αμυντικά κενά και η ανάγκη για αποτροπή είναι συγκεκριμένα και επείγοντα. Το θέμα δεν είναι πλέον τι αγοράζουμε, αλλά πώς και υπό ποιους όρους το αγοράζουμε.
Στρατηγικές για τεχνολογική κυριαρχία
- Δημιουργία εθνικής ικανότητας λογισμικού. Η ASELSAN, η HAVELSAN, η TÜBİTAK και ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν μια «Εθνική Κοινοπραξία Κώδικα». Η εθνικοποίηση πρέπει να στοχεύει σε κάθε επίπεδο του λογισμικού, από τον έλεγχο πτήσης έως την σύντηξη αισθητήρων.
- Όρος ανοιχτής διεπαφής στις συμβάσεις. Ακόμη και αν ο πηγαίος κώδικας δεν κοινοποιείται, πρέπει να διαπραγματευτούν διατάξεις ανοιχτών API που θα επιτρέπουν την ενσωμάτωση εγχώριων συστημάτων.
- Βιομηχανική συμμετοχή και αντίστροφη μηχανική. Κάθε μεγάλη αγορά πρέπει να υποστηρίζεται από εγχώριες εγκαταστάσεις συντήρησης, παραγωγή ανταλλακτικών και μεταφορά τεχνογνωσίας.
Επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό και διπλωματία
- Μεικτή παραγωγή και κοινή ανάπτυξη. Η Τουρκία δεν πρέπει να είναι μόνο πελάτης, αλλά και συνεργάτης συστήματος. Πρέπει να μπορεί να κάθεται στο «τραπέζι του κατασκευαστή» σε πλατφόρμες όπως τα Eurofighter.
- Ποικιλία προμηθευτών και διπλωματία. Η εξάρτηση από μία μόνο πηγή αυξάνει τον κίνδυνο πολιτικού εκβιασμού. Οι συνεργασίες με την Ασία, την Ευρώπη και οι περιφερειακές εταιρικές σχέσεις πρέπει να αναπτύσσονται παράλληλα.
- Κρίσιμο απόθεμα και εφεδρικό σχέδιο. Πρέπει να δημιουργηθούν αποθέματα ανταλλακτικών, πυρομαχικών και λογισμικού συντήρησης. Πρέπει να υπάρχει ένα «σενάριο απώλειας άδειας» για κάθε ενδεχόμενο.
- Επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό. Πρέπει να ξεκινήσουν ταχέα προγράμματα εκπαίδευσης διεθνούς επιπέδου στους τομείς του λογισμικού άμυνας, των αεροηλεκτρονικών και της μηχανικής ενσωματωμένων συστημάτων.
- Συντονισμός πολιτικού-στρατιωτικού τομέα. Οι αμυντικές προμήθειες πρέπει να σχεδιάζονται όχι μόνο από τις κυβερνήσεις, αλλά ως κρατική πολιτική. Η διαφάνεια και η μακροπρόθεσμη στρατηγική πρέπει να διασφαλίζονται μέσω θεσμοθετημένων μηχανισμών.
Η κυριαρχία ανήκει πλέον στο λογισμικό και τον κώδικα
Η αεροπορική ισχύς μιας χώρας δεν μετράται από τον αριθμό των αεροσκαφών που διαθέτει, αλλά από την ελευθερία να τα πετάει με τους δικούς της κανόνες. Εάν πρέπει να ζητάτε έγκριση από μια άλλη πρωτεύουσα πριν από κάθε αποστολή, τότε αυτό το αεροσκάφος δεν είναι δικό σας, αλλά ένα μισθωμένο όχημα ισχύος.
Το καθήκον της Τουρκίας δεν είναι μόνο να αποκτήσει αεροσκάφη νέας γενιάς, αλλά και να κατανοήσει, να παράγει και να κατέχει τον εγκέφαλο, την ψυχή και το λογισμικό τους. Διαφορετικά, ακόμα κι αν ο αριθμός ουράς του αεροσκάφους στον ουρανό είναι τουρκικός, η άδεια πτήσης θα προέρχεται από την Ουάσιγκτον, το Λονδίνο ή το Παρίσι.
Geostratigika (σχόλιο): Το άρθρο αυτό αποτελεί τροφή για σκέψη και στην δική μας περίπτωση, στην Ελλάδα.
Διαβάστε επίσης:
ΗΠΑ, Κύπρος και Λίβανος αλλάζουν το παιχνίδι στη Γαλάζια Πατρίδα
Τουρκία: Ο Τραμπ στέλνει δωρεάν άρματα, ελικόπτερα και drone στην Ελλάδα
Τουρκία
Απόρρητο