Η Ευρώπη μπροστά στο φάσμα της στρατηγικής μοναξιάς

Μια νέα πραγματικότητα αρχίζει να διαμορφώνεται στις δυτικές πρωτεύουσες, φέρνοντας στο προσκήνιο έναν εφιάλτη που για δεκαετίες οι Ευρωπαίοι ηγέτες απέφευγαν να κοιτάξουν στα μάτια. Η εποχή που οι Ηνωμένες Πολιτείες λειτουργούσαν ως ο μόνιμος εγγυητής της ασφάλειας της Γηραιάς Ηπείρου ίσως πλησιάζει στο τέλος της. Μια νέα ανάλυση από το CSIS (Center for Strategic and International Studies), δια χειρός Μαξ Μπέργκμαν (Max Bergmann) και Όττο Σβένσεν (Otto Svendsen), κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας πως η αμερικανική στρατηγική μετατοπίζεται από τον «διαμοιρασμό των βαρών» (burden sharing) στη «μετατόπιση των βαρών» (burden shifting) προς την Ευρώπη.

Η βασική παραδοχή είναι σκληρή: Οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται δεδομένες. Με την Ουάσιγκτον να εξετάζει πιθανές μειώσεις δυνάμεων και μια νέα αναθεώρηση της στρατιωτικής της παρουσίας, η ευρωπαϊκή άμυνα καλείται να καλύψει τεράστια κενά. Αν οι Αμερικανοί αποσύρουν τα στρατεύματά τους, ποιος θα σταματήσει μια ρωσική προέλαση στην Εσθονία ή τη Λιθουανία;

Τα κρίσιμα κενά: Όταν λείπουν τα «μάτια» και τα «φτερά»

Παρόλο που η Ευρώπη διαθέτει ισχυρά στρατιωτικά μέσα, όπως μαχητικά αεροσκάφη και ναυτικές δυνάμεις, υστερεί δραματικά σε αυτό που οι στρατιωτικοί αναλυτές ονομάζουν «κρίσιμους υποστηρικτικούς μηχανισμούς» (critical enablers). Χωρίς τις ΗΠΑ, η Ευρώπη είναι σχεδόν «τυφλή» και δυσκίνητη. Λείπουν τα εναέρια τάνκερ για ανεφοδιασμό, τα μεγάλα μεταγωγικά για ταχεία μεταφορά στρατευμάτων και, το κυριότερο, τα συστήματα δορυφορικών επικοινωνιών και συλλογής πληροφοριών.

Επιπλέον, υπάρχει το ζήτημα της ηγεσίας. Το ΝΑΤΟ διοικείται επί της ουσίας από τις ΗΠΑ. Αν το άρθρο 5 ενεργοποιηθεί αλλά η Αμερική επιλέξει να συνδράμει μόνο με υλικό και όχι με στρατεύματα –όπως κάνει τώρα στην Ουκρανία– η Ευρώπη θα χρειαστεί επειγόντως μια δική της, αυτόνομη δομή διοίκησης.

Η πρόταση σοκ: Ευρωπαϊκός Στρατός 100.000 ανδρών

Η λύση που προτείνεται στην έκθεση είναι τολμηρή και απαιτεί ριζική αλλαγή νοοτροπίας. Η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει μια μόνιμη πανευρωπαϊκή δύναμη ταχείας αντίδρασης, αποτελούμενη από 100.000 στρατιώτες υψηλής ετοιμότητας. Η ιδέα βασίζεται στην αξιοποίηση του μεγέθους των στρατών της Νότιας Ευρώπης.

Χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία διαθέτουν μεγάλους στρατούς (120.000 και 160.000 αντίστοιχα), αλλά συχνά αδυνατούν να πιάσουν τους στόχους δαπανών του ΝΑΤΟ. Αντί να πιέζονται για οικονομικά νούμερα που δεν μπορούν να φτάσουν, θα μπορούσαν να συνεισφέρουν ανθρώπινο δυναμικό. Η πρόταση προβλέπει τη μόνιμη μεταστάθμευση τμημάτων αυτών των στρατών στην Ανατολική Ευρώπη ή τη Γερμανία, δημιουργώντας μια πραγματική ασπίδα προστασίας, χρηματοδοτούμενη εν μέρει από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Οικονομία πολέμου και κοινές προμήθειες

Για να επιτευχθεί η στρατηγική αυτονομία, η Ευρώπη πρέπει να λύσει και το πρόβλημα του κατακερματισμού. Σήμερα, υπάρχουν ουσιαστικά 27 διαφορετικά «Πεντάγωνα» που αγοράζουν διαφορετικά συστήματα, τα οποία συχνά δεν είναι πλήρως συμβατά μεταξύ τους. Αυτό δημιουργεί έναν εφιάλτη στη συντήρηση και την εφοδιαστική αλυσίδα, κάτι που φάνηκε ξεκάθαρα και στην Ουκρανία.

Οι συντάκτες της έκθεσης προτείνουν:

  1. Κοινό δανεισμό: Η ΕΕ πρέπει να δανειστεί από τις αγορές για την άμυνα, ακριβώς όπως έκανε για την πανδημία COVID-19. Με την υψηλή πιστοληπτική της ικανότητα, μπορεί να αντλήσει κεφάλαια για μαζικές αγορές εξοπλισμού.
  2. Ενιαία αρχή προμηθειών: Η δημιουργία ενός κεντρικού ευρωπαϊκού φορέα που θα συντονίζει τις αγορές οπλικών συστημάτων, εξασφαλίζοντας οικονομίες κλίμακας και ομοιογένεια στο οπλοστάσιο.
  3. Αύξηση αποθεμάτων: Η Ευρώπη πρέπει να γεμίσει τις αποθήκες της με πυρομαχικά, drones και πυραύλους, καθώς ένας πόλεμος φθοράς με τη Ρωσία απαιτεί τεράστιους πόρους που σήμερα δεν υπάρχουν.

Η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως μια έκθεση «τύπου Ντράγκι», αλλά για την άμυνα. Ο χρόνος για γραφειοκρατικές καθυστερήσεις έχει τελειώσει. Η ασφάλεια της ηπείρου απαιτεί πλέον πράξεις και όχι απλά ευχολόγια.

ΠΗΓΕΣ: Center for Strategic and International Studies (CSIS): Report «How Europe Can Defend Itself with Less America» by Max Bergmann and Otto Svendsen.

Διαβάστε επίσης:

Τραμπ, Ευρώπη και το τέλος των ψευδαισθήσεων στην Ουκρανία: Η Αλήθεια

Ενέργεια: Πώς η Ελλάδα «κλειδώνει» το μέλλον της Ευρώπης – Ο νέος ρόλος

Φάκελος Άμυνα 2025: Τα 18 «Υπερ-όπλα» που αποκαλύφθηκαν φέτος και αλλάζουν τον χάρτη