Η Μεγάλη Στροφή: Πώς οι ΗΠΑ Ξαναγράφουν τον Παγκόσμιο Χάρτη

Μια θεμελιώδης αλλαγή συντελείται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, μια αλλαγή που αν και συζητιέται ψιθυριστά εδώ και χρόνια, πλέον έχει αποτυπωθεί και επίσημα στο χαρτί. Η Νέα Στρατηγική Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ δεν είναι απλώς ένα γραφειοκρατικό έγγραφο· είναι η επίσημη ληξιαρχική πράξη θανάτου του κόσμου που γνωρίζαμε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Geopolitical Futures και ο ιδρυτής του, Τζορτζ Φρίντμαν (George Friedman), αναλύουν αυτή τη στροφή, η οποία θέτει την Αμερική σε τροχιά απόσυρσης από τις ευρωπαϊκές υποθέσεις και επαναπροσδιορισμού της σχέσης της με την Κίνα και τη Ρωσία.

Το βασικό μήνυμα είναι σαφές: Η Αμερική παύει να είναι ο παγκόσμιος χωροφύλακας με τον τρόπο που ξέραμε. Η προτεραιότητα πλέον είναι η διατήρηση της κυριαρχίας στο Δυτικό Ημισφαίριο και η αποφυγή άσκοπων στρατιωτικών συγκρούσεων.

Το Τέλος του Ψυχροπολεμικού Μοντέλου

Επί 80 χρόνια, η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ βασιζόταν σε δύο πυλώνες: την ιδεολογική μάχη ενάντια στον κομμουνισμό και την προστασία των εθνών που αντιστέκονταν σε αυτόν. Αυτό το μοντέλο, όπως εξηγεί ο Φρίντμαν, είναι πλέον παρωχημένο. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε ως καταλύτης, αποδεικνύοντας κάτι που λίγοι περίμεναν: Η Ρωσία δεν είναι η υπερδύναμη που φοβόταν η Δύση.

Η αδυναμία του ρωσικού στρατού να καταβάλει την Ουκρανία μετά από χρόνια πολέμου έδειξε στην Ουάσιγκτον ότι η Μόσχα δεν αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την Ευρώπη. Επομένως, το επιχείρημα ότι οι ΗΠΑ πρέπει να βρίσκονται διαρκώς σε επιφυλακή για να σώσουν τη Γηραιά Ήπειρο καταρρέει. Ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε, και μαζί του τελειώνει και η ανάγκη για την αμερικανική ομπρέλα προστασίας πάνω από τον Ατλαντικό.

Η Ευρώπη Μπροστά στο Φάσμα της Εγκατάλειψης

Το πιο σκληρό κομμάτι της νέας στρατηγικής αφορά την Ευρώπη. Η αμερικανική οπτική έχει αλλάξει δραματικά. Η Ευρώπη δεν είναι πια η κατεστραμμένη ήπειρος του 1945 που χρειαζόταν το Σχέδιο Μάρσαλ. Σήμερα, αν δούμε την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο, αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον πλανήτη, πολύ κοντά στα μεγέθη της Κίνας.

Ωστόσο, παρά τον πλούτο της, η Ευρώπη αρνείται πεισματικά να αναλάβει την ευθύνη της δικής της άμυνας. Στα μάτια της Ουάσιγκτον, αυτό αποτελεί μια μορφή «προδοσίας». Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι οι Ευρωπαίοι εκμεταλλεύτηκαν την αμερικανική προστασία για να χτίσουν το κοινωνικό και οικονομικό τους κράτος, αποφεύγοντας τις αμυντικές δαπάνες.

Το πρόβλημα της Ευρώπης είναι βαθιά υπαρξιακό. Είναι μια κατακερματισμένη ήπειρος, γεμάτη ιστορικές καχυποψίες. Η Πολωνία δεν εμπιστεύεται τη Γερμανία, η Γαλλία παίζει το δικό της παιχνίδι και η ενότητα είναι επιφανειακή. Χωρίς τις ΗΠΑ να εγγυώνται την ασφάλεια, η Ευρώπη καλείται να επιλέξει: ή θα ενωθεί πραγματικά σε μια ομοσπονδία τύπου «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» με κοινό στρατό, ή θα μετατραπεί σε πεδίο ανταγωνισμού για άλλες δυνάμεις. Η αμερικανική εκτίμηση είναι δυσοίωνη: η Ευρώπη μάλλον δεν θα τα καταφέρει.

Κίνα: Από Εχθρός, Αναγκαίος Εταίρος

Ίσως η πιο ενδιαφέρουσα στροφή στη γεωπολιτική σκακιέρα αφορά την Κίνα. Ενώ πριν από μερικά χρόνια η ρητορική ήταν πολεμική, η νέα στρατηγική αναγνωρίζει μια πολύπλοκη πραγματικότητα. Οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Κίνας είναι τόσο βαθιά αλληλένδετες που ένας πόλεμος θα ήταν καταστροφικός και για τους δύο.

Δεν μπορείς να είσαι οικονομικά εξαρτημένος από μια χώρα με την οποία ετοιμάζεσαι να πολεμήσεις. Η λογική που επικρατεί πλέον είναι αυτή της αποκλιμάκωσης. Η Ταϊβάν, αν και παραμένει σημείο τριβής, υποβαθμίζεται σε ένα ζήτημα που δεν αξίζει τον παγκόσμιο πόλεμο. Η Κίνα αντιμετωπίζει σοβαρά εσωτερικά οικονομικά προβλήματα και χρειάζεται την αμερικανική αγορά για να επιβιώσει.

Η στρατηγική επιδίωξη είναι μια «σιωπηρή συμφωνία»: Οι ΗΠΑ μειώνουν τη στρατιωτική πίεση στον Ειρηνικό και η Κίνα σταματά τις επιθετικές κινήσεις προς τους γείτονές της, εστιάζοντας στην οικονομική συνεργασία.

Επιστροφή στο Δόγμα Μονρόε και το Δυτικό Ημισφαίριο

Η φράση «Πρώτα η Αμερική» (America First) συχνά παρεξηγείται ως απομονωτισμός. Στην πραγματικότητα, είναι μια επιστροφή στις γεωπολιτικές ρίζες των ΗΠΑ, στο Δόγμα Μονρόε. Η Αμερική είναι μια χώρα προστατευμένη από δύο ωκεανούς. Όσο ελέγχει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό, είναι ασφαλής.

Το ενδιαφέρον μετατοπίζεται λοιπόν στο «σπίτι» τους, το Δυτικό Ημισφαίριο. Η Λατινική Αμερική αναδύεται ως ο επόμενος μεγάλος εξαγωγικός παίκτης. Χώρες όπως η Βραζιλία και η Αργεντινή δείχνουν δυναμική, και οι ΗΠΑ θέλουν να διασφαλίσουν ότι αυτή η ανάπτυξη θα γίνει υπό τη δική τους επιρροή και όχι υπό τη σκιά της Κίνας ή της Ρωσίας. Η εστίαση στη Βενεζουέλα και η καταπολέμηση των καρτέλ δεν είναι απλώς αστυνομικά μέτρα, αλλά κινήσεις για την εκκαθάριση του εδάφους ώστε να ανθίσει μια νέα οικονομική ζώνη.

Ο Ρόλος της Ρωσίας στο Νέο Σκηνικό

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ρωσία φαντάζει ως ο μεγάλος χαμένος. Με μια οικονομία μικρότερη από της Ιταλίας και έναν στρατό που απέτυχε στους στόχους του, η Μόσχα κινδυνεύει να μείνει στο περιθώριο. Εάν οι ΗΠΑ και η Κίνα βρουν μια φόρμουλα συνεννόησης, η Ρωσία χάνει τη δυνατότητα να παίζει το χαρτί του «μπαλαντέρ».

Η πίεση για το Κρεμλίνο είναι τεράστια, καθώς βλέπει την επιρροή του να χάνεται όχι μόνο στα δυτικά (Ουκρανία), αλλά και στην Κεντρική Ασία, όπου οι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες αναζητούν νέους εταίρους.

Μια Ιστορική Αλλαγή Πλεύσης

Αυτό που ζούμε δεν είναι απλώς μια πολιτική απόφαση μιας κυβέρνησης, είτε αυτή είναι των Ρεπουμπλικανών είτε των Δημοκρατικών. Είναι η αναγνώριση μιας πραγματικότητας που εξελίσσεται εδώ και δεκαετίες. Η εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ δεν εξαρτάται πλέον από το αν θα στείλουν στρατιώτες να πολεμήσουν στην Ανατολική Ευρώπη.

Για τον μέσο Ευρωπαίο, αυτό ακούγεται τρομακτικό. Η ψευδαίσθηση ότι «οι Αμερικανοί θα έρθουν να μας σώσουν» τελειώνει. Η Ευρώπη πρέπει να ενηλικιωθεί βίαια. Το αν θα τα καταφέρει ή αν θα μετατραπεί σε ένα πλούσιο αλλά ανίσχυρο μουσείο, μένει να φανεί. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι ΗΠΑ κοιτάζουν πλέον αλλού.

Το άρθρο βασίστηκε στην ανάλυση του Geopolitical Futures και στη συζήτηση μεταξύ του αναλυτή Christian Smith και του ιδρυτή George Friedman σχετικά με τη νέα Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας των ΗΠΑ (Podcast Transcript: “New US National Security Strategy”).

Διαβάστε επίσης:

Το «άγνωστο» σχέδιο Τραμπ για την Ευρώπη: Γιατί αλλάζει στάση τώρα;

Ουκρανία: Η «Συμμαχία του Πολέμου» και η απόρρητη έκθεση των ΗΠΑ

Ατζέντα 2030: Η «αθόρυβη» επανάσταση που αλλάζει τις Ένοπλες Δυνάμεις