Τουρκία-Ρωσία: Από τον πραγματισμό στην ψυχρότητα – Η ανάλυση του 2025

Η Τουρκία και η Ρωσία μοιράζονται μια ιστορία αιώνων, που μοιάζει με περίπλοκο χορό. Άλλοτε σύμμαχοι στο εμπόριο, άλλοτε αντίπαλοι στα μέτωπα του πολέμου. Ποτέ δεν υπήρξε απόλυτη εμπιστοσύνη, αλλά ούτε και πλήρης αδιαφορία. Σήμερα, καθώς διανύουμε το 2025, αυτή η εύθραυστη ισορροπία έχει χάσει τη γλύκα της. Πίσω από τη διπλωματική ευγένεια, συντελείται μια αργή αλλά σταθερή απομάκρυνση. Το παρακάτω άρθρο είναι του Mehmet Öğütçü (Μεχμέτ Ογκιουτσιού – Οουτσού) στον ιστότοπο Yetkinreport.com.

Μια ιστορία πολέμων και πραγματισμού

Οι δύο χώρες έχουν συγκρουστεί στρατιωτικά 13 φορές, συνήθως με νικήτρια τη Ρωσία. Ωστόσο, στα πρώτα χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας, η εικόνα άλλαξε. Η νέα Τουρκία, μη βρίσκοντας στήριξη από τη Δύση, ξεκίνησε την εκβιομηχάνισή της με σοβιετική βοήθεια. Εμβληματικά έργα όπως το Πρώτο Πενταετές Βιομηχανικό Σχέδιο και η Sümerbank υλοποιήθηκαν με στήριξη από το Κρεμλίνο.

Αυτή η προσέγγιση πάγωσε απότομα λόγω των απαιτήσεων του Στάλιν για το Καρς, το Αρνταχάν και τα Στενά. Η απάντηση της Άγκυρας ήταν η ένταξή της στο ΝΑΤΟ το 1952, στρέφοντας οριστικά την πυξίδα της προς τη Δύση. Σήμερα, η σχέση δεν ορίζεται ούτε ως συμμαχία ούτε ως ανοιχτή εχθρότητα. Είναι ένας πραγματισμός που δοκιμάζεται καθημερινά σε πολλαπλά μέτωπα.

Οι αριθμοί αποκαλύπτουν την πίεση

Το διμερές εμπόριο παραμένει σημαντικό, αγγίζοντας τα 57 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, αν και καταγράφει πτώση 20% από τα επίπεδα ρεκόρ μετά την πανδημία. Οι δυτικές κυρώσεις έχουν περιπλέξει δραματικά τα συστήματα πληρωμών και τις ασφαλιστικές καλύψεις.

Ενέργεια και τουρισμός υπό πίεση

Η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής ενέργειας της Τουρκίας (40% του φυσικού αερίου, 15% του αργού πετρελαίου). Ωστόσο, η Άγκυρα αυξάνει ταχύτατα τις εισαγωγές LNG (Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο) από τις ΗΠΑ και το Κατάρ.

Το μέτωπο του τουρισμού ψυχραίνεται επίσης. Από 5,6 εκατομμύρια Ρώσους τουρίστες το 2023, ο αριθμός έπεσε στα 4,1 εκατομμύρια το 2024. Οι επενδύσεις έχουν παγώσει. Αν και η αξία των τουρκικών επενδύσεων στη Ρωσία φτάνει τα 10 δισ. δολάρια, νέες τοποθετήσεις κεφαλαίων είναι σχεδόν ανύπαρκτες.

Από την οικονομία στον «Γραφειοκρατικό Πόλεμο»

Το Κρεμλίνο δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει την οικονομία ως μοχλό πολιτικής πίεσης. Οι τουρκικές επιχειρήσεις γνωρίζουν καλά πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει ο άνεμος στη Μόσχα:

• Οι εγκαταστάσεις της Şişecam στο Καζάν αντιμετώπισαν αλλεπάλληλες καθυστερήσεις με πρόσχημα «ελέγχους ασφαλείας».
• Η Anadolu Efes, που κυριαρχούσε στην αγορά μπίρας, δέχεται ασφυκτική πίεση από νέους φόρους και περιορισμούς στη διαφήμιση.
• Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων (ντομάτες, εσπεριδοειδή) μπλοκάρονται στα τελωνεία με τη δικαιολογία του «ποιοτικού ελέγχου» κάθε φορά που η Άγκυρα δείχνει να πλησιάζει το ΝΑΤΟ.

Πρόκειται για έναν σύγχρονο «πόλεμο οικονομικής διπλωματίας», που δεν διεξάγεται με όπλα, αλλά με γραφειοκρατική φθορά.

Οι κινήσεις του 2025 που βαθαίνουν το ρήγμα

Φέτος, τέσσερις συγκεκριμένες εξελίξεις επιδείνωσαν απότομα το κλίμα:

1. Η υπογραφή της συνθήκης ειρήνης Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας στον Λευκό Οίκο, η οποία άφησε τη Ρωσία εκτός τραπεζιού, υπονομεύοντας την επιρροή της στον Καύκασο.
2. Η παραχώρηση της διαχείρισης του Διαδρόμου Ζανγκεζούρ σε εταιρεία με έδρα τις ΗΠΑ, μια κίνηση που η Μόσχα ερμήνευσε ως παραβίαση γεωπολιτικής «κόκκινης γραμμής».
3. Η Τουρκία, αν και απέφυγε να πει «ναι» στις δυτικές πιέσεις για άμεση μείωση του ρωσικού πετρελαίου, ξεκίνησε μια σιωπηλή στροφή αυξάνοντας τις εισαγωγές LNG.
4. Οι S-400, που κάποτε παρουσιάζονταν ως σύμβολο κυριαρχίας, σήμερα σκονίζονται στις αποθήκες. Δεν είναι πλέον ούτε συμβατοί με το ΝΑΤΟ, ούτε έχουν νόημα για τη Μόσχα.

Αν σε αυτά προστεθούν οι συγκρούσεις δι’ αντιπροσώπων στη Συρία, οι αντίθετες θέσεις στη Λιβύη και η ένταση στη Μαύρη Θάλασσα, η εικόνα είναι ξεκάθαρη: η σχέση ξηλώνεται.

Παράλληλοι ηγέτες, ξεχωριστές τροχιές

Ο Πούτιν και ο Ερντογάν είναι ηγέτες που μοιάζουν σε πολλά: ισχυρή προσωπολατρία, εθνικιστική ρητορική και επιφυλακτικότητα απέναντι στη Δύση. Ωστόσο, οι στόχοι τους πλέον αποκλίνουν.

Ο Πούτιν, απομονωμένος λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, βλέπει την Τουρκία ως μία από τις ελάχιστες εναπομείνασες οικονομικές «διόδους» του. Από την άλλη, ο Ερντογάν, πιεζόμενος οικονομικά, αναζητά μια νέα ισορροπία με την Ουάσιγκτον, τις Βρυξέλλες και τις χώρες του Κόλπου. Αυτή η πολυδιάστατη διπλωματία μοιάζει όλο και περισσότερο με περπάτημα σε λεπτό πάγο.

Ενέργεια: Η σιωπηλή αναδιάταξη

Ο Πυρηνικός Σταθμός του Aκουγιού, που κατασκευάζεται από τη ρωσική Rosatom με κόστος 25 δισ. δολαρίων, στοχεύει να θέσει σε λειτουργία τον πρώτο αντιδραστήρα το 2026. Όμως, η αναζήτηση νέων εταίρων από τη Μόσχα για το έργο, δείχνει οικονομική δυσπραγία.

Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα διεξάγει συνομιλίες με ΗΠΑ, Κίνα και Νότια Κορέα για μικρούς, αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMR), μειώνοντας την εξάρτηση από έναν μόνο προμηθευτή. Ο αγωγός TurkStream λειτουργεί, αλλά το ρίσκο αυξάνεται.

Στρατηγική διαφοροποίησης

Η μακροπρόθεσμη στρατηγική της Τουρκίας είναι σαφής: διαφοροποίηση του ενεργειακού καλαθιού. Οι ανανεώσιμες πηγές καλύπτουν ήδη το 18% της ηλεκτρικής ενέργειας και η χωρητικότητα σε LNG έχει διπλασιαστεί την τελευταία πενταετία.

Όχι εμπιστοσύνη, αλλά αναγκαιότητα

Παρά τις εντάσεις, οι δύο οικονομίες παραμένουν αλληλένδετες. Η Ρωσία χρησιμοποιεί τα λιμάνια, τις τράπεζες και τον εναέριο χώρο της Τουρκίας ως δίοδο παράκαμψης των κυρώσεων. Η Τουρκία, από την πλευρά της, χρειάζεται τη ρωσική ενέργεια, τα σιτηρά και τους τουρίστες για το ισοζύγιο πληρωμών της.

Δεν πρόκειται όμως για δεσμό εμπιστοσύνης. Έχει μετατραπεί σε έναν «διαχειριζόμενο ανταγωνισμό». Δεν μιλάμε πλέον για στρατηγική σύγκλιση, αλλά για τακτική αναγκαιότητα.

Μια ισορροπία που λυγίζει

Η Άγκυρα επιστρέφει σε μια πιο πραγματιστική γραμμή προσέγγισης με τη Δύση, την ώρα που η Μόσχα αυτο-απομονώνεται. Η σχέση αυτή παραμένει μια «αναγκαστική συγκατοίκηση», όπως και στο παρελθόν. Σκληραίνει από τον ανταγωνισμό, αλλά μαλακώνει από το εμπόριο.

Η Τουρκία δεν αντέχει να έχει τη Ρωσία πλήρως απέναντί της. Η Ρωσία δεν αντέχει να χάσει την Τουρκία. Αυτό που απομένει ανάμεσά τους είναι ένας ψυχρός, πικρός ρεαλισμός που έχει επιβιώσει από πολέμους και αλλαγές καθεστώτων.

Η γεύση αυτής της σχέσης σήμερα μπορεί να είναι ξινή, αλλά μερικές φορές η οξύτητα είναι ο μόνος τρόπος για να μένεις σε εγρήγορση. Και για τη Δύση, η Τουρκία παραμένει η μοναδική αξιόπιστη γέφυρα επικοινωνίας με τη Μόσχα.

μετάφραση κι επιμέλεια Geostratigika NewsRoom

Διαβάστε επίσης:

Η Τουρκία χτίζει το μεγαλύτερο στρατιωτικό αρχηγείο της Ευρασίας

Η Τουρκία αναζητά νέα φόρμουλα για F-16 και F-35

Ισραήλ: Η Τουρκία λανσάρει το πιο έξυπνο μαχητικό drone