Τι είναι ο «δαίμονας της υπνικής παράλυσης»; Μυστήριο, τρόμος και επιστημονικά δεδομένα

Ο Baland Jalal ένιωσε σαν να ζει έναν πραγματικό εφιάλτη. Ήταν μόλις 19 ετών, ξύπνιος αλλά ακίνητος, ανίκανος να μιλήσει ή να καλέσει βοήθεια. Ένιωσε μια σκοτεινή παρουσία δίπλα του, έναν δαίμονα που του πίεζε το στήθος και τον έκανε να πιστεύει πως πρόκειται να πεθάνει.

Αυτή η εμπειρία ήταν η πρώτη του επαφή με το φαινόμενο που σήμερα ερευνά παγκοσμίως: την υπνική παράλυση.

Στην Ελλάδα, η υπνική παράλυση λέγεται και Μόρα!

Τι είναι η υπνική παράλυση

Η υπνική παράλυση είναι ένα φαινόμενο που εμφανίζεται κατά τις μεταβάσεις ανάμεσα στα στάδια του ύπνου, κυρίως κατά την είσοδο ή έξοδο από το REM στάδιο (Rapid Eye Movement). Σε αυτό το στάδιο, το σώμα είναι φυσιολογικά παράλυτο για να μην «ζούμε» τα όνειρά μας. Ωστόσο, όταν ο εγκέφαλος ξυπνάει ενώ το σώμα παραμένει ακίνητο, προκαλείται μια σύγκρουση: είμαστε ξύπνιοι αλλά δεν μπορούμε να κινηθούμε — και συχνά νιώθουμε φόβο, παραισθήσεις, και έντονο άγχος.

Σύμφωνα με τον Δρ. Matthew Walker, διευθυντή του Center for Human Sleep Science στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, η κατάσταση αυτή μοιάζει με «μποτιλιάρισμα» στην είσοδο ή έξοδο του ύπνου.

Τα συμπτώματα και η επιστήμη πίσω από το φαινόμενο

Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου υπνικής παράλυσης, πολλοί άνθρωποι βιώνουν:

• Οπτικές, ακουστικές ή σωματικές παραισθήσεις
• Αίσθηση ασφυξίας ή βάρους στο στήθος
• Έντονο αίσθημα τρόμου
• Αδυναμία ομιλίας ή κίνησης
• Παρουσίες όπως φαντάσματα, εξωγήινοι ή δαίμονες

Περίπου το 40% όσων βιώνουν το φαινόμενο έχουν παραισθήσεις, ενώ το 90% αυτών τις θεωρούν τρομακτικές.

Οι παραισθήσεις φαίνεται να έχουν και πολιτισμικό υπόβαθρο: Άνθρωποι στην Αίγυπτο ή την Ιταλία βλέπουν μάγισσες και κακά πνεύματα, ενώ σε χώρες όπως η Δανία ή οι ΗΠΑ, η εμπειρία περιγράφεται με λιγότερο μεταφυσικούς όρους.

Τι προκαλεί την υπνική παράλυση

Οι ειδικοί επισημαίνουν διάφορους παράγοντες κινδύνου:

• Στρες και ψυχικές διαταραχές (όπως άγχος, PTSD, διπολική διαταραχή)
• Αϋπνία, ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου
• Ναρκοληψία και άλλες διαταραχές ύπνου
• Γενετικοί παράγοντες
• Jet lag και έλλειψη ύπνου
• Απόφραξη ύπνου (όπως υπνική άπνοια) και χρήση ουσιών
• Ορισμένα φάρμακα, π.χ. για την ΔΕΠΥ

Η υπνική παράλυση δεν είναι απαραίτητα επικίνδυνη, αλλά όταν επαναλαμβάνεται, μπορεί να προκαλέσει άγχος γύρω από τον ύπνο, ψυχολογική πίεση και να επηρεάσει την ποιότητα ζωής.

Πώς αντιμετωπίζεται η υπνική παράλυση

Παρότι δεν υπάρχει ακόμα «μαγική λύση», υπάρχουν αρκετοί αποτελεσματικοί τρόποι αντιμετώπισης:

1. Υγιεινός ύπνος

Ο πιο βασικός τρόπος πρόληψης είναι η τήρηση σταθερού προγράμματος ύπνου (7–9 ώρες την ημέρα). Η συνέπεια στη διάρκεια και ποιότητα του ύπνου μπορεί να βοηθήσει το νευρικό σύστημα να αποφύγει τις εσφαλμένες μεταβάσεις μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης.

2. Διαχείριση άγχους

Η χαλάρωση, ο διαλογισμός και άλλες τεχνικές όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία για αϋπνία (CBT-I) μπορεί να μειώσουν τη συχνότητα των επεισοδίων.

3. Φαρμακευτική αγωγή

Σε σοβαρές περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRI ή τρι-κυκλικά αντικαταθλιπτικά) που επηρεάζουν τη REM φάση του ύπνου και μειώνουν τα επεισόδια.

⚠️ Παρόλα αυτά, η μακροχρόνια χρήση αντικαταθλιπτικών μπορεί να οδηγήσει σε REM Sleep Behavior Disorder (Διαταραχή Συμπεριφοράς Ύπνου REM), σύμφωνα με κάποιες μελέτες.

4. Θεραπεία χαλάρωσης διαλογισμού (Meditation Relaxation Therapy)

Ο Jalal έχει αναπτύξει μια νέα τεχνική βασισμένη στην ψυχο-εκπαίδευση και την ενσυνειδητότητα. Σε πιλοτική μελέτη του 2020, η μέθοδος μείωσε τα επεισόδια κατά 50% σε μόλις 8 εβδομάδες.

Τα βασικά βήματα της μεθόδου περιλαμβάνουν:

• Αναγνώριση του επεισοδίου ως ακίνδυνο και κοινό φαινόμενο.
• Συναισθηματική αποστασιοποίηση: «Ο εγκέφαλός μου παίζει κόλπα, δεν υπάρχει λόγος να φοβάμαι.»
• Εστίαση σε κάτι θετικό: Προσευχή, εικόνες αγαπημένων προσώπων, θετικές σκέψεις.

Η υπνική παράλυση, αν και τρομακτική, δεν είναι επικίνδυνη. Αν βιώνεις παρόμοια επεισόδια, δεν είσαι μόνος — το έχει ζήσει περίπου το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού τουλάχιστον μία φορά.

Αν το φαινόμενο επαναλαμβάνεται, απευθύνσου σε ειδικό ύπνου ή ψυχολόγο. Η κατανόηση, η σωστή ενημέρωση και οι στρατηγικές διαχείρισης μπορούν να σε βοηθήσουν να ξαναβρείς την ηρεμία και την ποιότητα του ύπνου σου.

ΠΗΓΗ: CNN.com

Διαβάστε επίσης:

To Ισραήλ χτυπά την κρατική τηλεόραση του Ιράν και καλεί για εκκένωση της Τεχεράνης

Η Τουρκία αμφισβητεί τις ελληνικές θαλάσσιες ζώνες με υποβολή χάρτη στην UNESCO

Η αμυντική βιομηχανία της Ελλάδας: Μοχλός ανάπτυξης και Εθνικής Ασφάλειας