Το 1926 η Ελλάδα κατασκεύαζε αεροπλάνα! Το όραμα του Ελευθερίου Βενιζέλου

Θα μπορούσατε ποτέ να φανταστείτε ότι η Ελλάδα είχε τη δυνατότητα να κατασκευάσει αεροπλάνα; Μη βιαστείτε να απαντήσετε. Κι όμως, συνέβη!

Στους πρώτους μήνες του 1926, η φτωχή Ελλάδα σε συνεργασία με τη Μεγάλη Βρετανία παρουσίασε το πρώτο αεροσκάφος που κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου στη χώρα μας

Το ρεπορτάζ που παρουσιάζουμε αλιεύτηκε στην εφημερίδα «Βραδυνή» στις 13 Μαρτίου του 1926. «Το πρώτον αεροπλάνον ελληνικής κατασκευής» είναι ο τίτλος. Και συνεχίζουμε:

«Το πρώτον αεροπλάνον, που κατεσκευάσθη εν Ελλάδι υπό του εργοστασίου Φαλήρου και του οποίου δοκιμαστικαί πτήσεις έγινον σήμερον το πρωί εις το Αεροδρόμιον του Τατοϊου. Το αεροπλάνον τούτο δύναται να εκσφενδονίση τορπίλλην βάρους 600 χιλιογράμμων. Αι σημεριναί δοκιμαστικές πτήσεις έγιναν υπό του άγγλου συνταγματάρχου της αεροπορίας κ.Σέμπιλ. Η φωτογραφία ελήφθη υπό του ειδικού φωτογράφου της «Βραδυνής» την στιγμήν καθ’ ην το αεροπλάνον μετεφέρετο εις το αεροδρόμιον του Τατοϊου»

Φυσικά κι αναζητήσαμε ακόμα περισσότερες λεπτομέρειες γι’ αυτή την είδηση που έχει ιστορικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα.

Διαβάζουμε λοιπόν στην επίσημη ιστοσελίδα της Πολεμικής Αεροπορίας

«Το Βέλος ήταν το πρώτο επιχειρησιακό αεροσκάφος που κατασκευάσθηκε στην Ελλάδα, ως μια βρετανική σχεδίαση της εταιρείας Blackburn, η οποία είχε αναλάβει και την οργάνωση του Εργοστασίου Αεροπλάνων Φαλήρου (ΕΑΦ).

Τέσσερα αεροσκάφη αγοράσθηκαν και άλλα δώδεκα κατασκευάσθηκαν στο ΕΑΦ και όλα αρχικά είχαν πλωτήρες, αφού προορίζονταν για το Ναυτικό Αεροπορικό Σώμα (ΝΑΣ). Οι ελληνικές προδιαγραφές προέβλεπαν ότι τα αεροπλάνα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για αναγνώριση, βομβαρδισμό και εκπαίδευση, ενώ θα έφεραν και τορπίλες.

Η παρθενική πτήση του τύπου έγινε το Μάρτιο του 1926, με το πρώτο αεροπλάνο να βαφτίζεται «Ελπίς».

Μετά την ενοποίηση των αεροποριών (1930) συνέχισαν να χρησιμοποιούνται χωρίς πλωτήρες με συμβατικό σύστημα προσγείωσης, αν και αναφέρεται ότι υπήρχαν ακόμη ελάχιστα υδροπλάνα αυτού του τύπου μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’30.

Έφεραν κωδικούς Τ-11 έως Τ-26 και ήταν ολόκληρα βαμμένα με χρώμα αλουμινίου με εθνόσημα στις πτέρυγες και το πηδάλιο διεύθυνσης, ενώ τα αεροσκάφη του ΝΑΣ είχαν ως διακριτικό στο κάθετο σταθερό μία άγκυρα. Ο τύπος παρέμεινε σε ενεργή υπηρεσία μέχρι τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου»

Ρόλος: Ναυτικής συνεργασίας

Διαστάσεις: Εκπέτασμα 14.78m, Mήκος 10.82m, Ύψος 3.73m

Κινητήρας: 1x Napier Lion IIB or V (450 hp)

Οπλισμός: 1 × .303in πολυβόλο τύπου Lewis, 920 lb φορτίο βομβών ή 1 τορπίλη των 18in

Πλήρωμα: 2

Αριθμός: 16

Χώρα Κατασκευής: Μεγάλη Βρετανία – Ελλάδα

Περίοδος σε υπηρεσία : 1925 – 1939

Το Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών (ΚΕΑ) ιδρύθηκε το 1925 με έδρα το Παλαιό Φάληρο, μετά από σχετική απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου με τη συνεργασία της Βρετανικής Εταιρείας BLACKBURN.

Βρισκόταν υπό κρατικό έλεγχο και είχε σαν σκοπό την κατασκευή και τη συντήρηση των επιχειρησιακών και των εκπαιδευτικών αεροσκαφών της εποχής.

Το 1939 κατασκευάστηκε στο ΚΕΑ το πρώτο αεροσκάφος τύπου PZL Ρ-24, εξ’ ολοκλήρου από μέταλλο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο του 1940.

Επίσης, σχεδιάστηκε και ξεκίνησε η κατασκευή ενενήντα (90) αεροσκαφών τύπου HENSCHEL των οποίων όμως η παραγωγή διακόπηκε λόγω της εισόδου της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. (Πηγή Militaire.gr)

«Το Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών (ΚΕΑ) είχε ιδρυθεί το 1925 ως Εργοστάσιο Αεροσκαφών Φαλήρου, αν και η εισήγηση για την ίδρυσή του είχε προηγηθεί κατά 8 περίπου χρόνια» λέει ο Βασίλης Γ. Μανουσάκης, διδάκτορας του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης που ερεύνησε τα θέματα της ελληνικής οικονομίας την περίοδο της Κατοχής και το ζήτημα της οικονομικής συνεργασίας με τους κατακτητές.

«Η τεχνογνωσία προερχόταν αρχικά από τη βρετανική εταιρεία Blackburn Motor and Aircraft Company με την οποία το Δημόσιο είχε υπογράψει τη σχετική σύμβαση για το εργοστάσιο. Η Blackburn είχε αρχικά και τη διοίκηση της μονάδας, όπου απασχολούνταν και μερικοί άγγλοι τεχνικοί.

Τη δεκαετία του 1920 κατασκευάστηκε από το εργοστάσιο ένας σχετικά μικρός αριθμός αεροσκαφών (π.χ. υδροπλάνο-τορπιλοπλάνο T-3A «Βέλος») που σχεδιάστηκαν από την Blackburn για τις ελληνικές ανάγκες, βασισμένα σε προϋπάρχοντα βρετανικά μοντέλα, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία.

Αργότερα το εργοστάσιο προχώρησε στην κατασκευή, κατόπιν άδειας, εκπαιδευτικών, υδροπλάνων και άλλων αεροσκαφών για τις ανάγκες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Με τη λήξη της σύμβασης με την Blackburn το εργοστάσιο πέρασε ολοκληρωτικά στην κυριότητα του Δημοσίου στις αρχές του 1938 και μετονομάστηκε σε Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών.

Βρετανοί τεχνικοί παρέμεναν όμως στο εργοστάσιο μέχρι και την κατάρρευση του μετώπου το 1941» λέει σχετικά ο Βασίλης Μανουσάκης. (Πηγή, tanea.gr– 6/10/2017)

Όμως η συνέχεια είναι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα.

Το 1942, πάνω από 12.000 άτομα εργάζονταν στα προγράμματα ναυπηγήσεων και κυρίως επισκευών του γερμανικού ναυτικού στην περιοχή του Πειραιά, ενώ εκείνοι που επισκεύαζαν τα γερμανικά αεροσκάφη έφταναν περίπου τους 4.000 (ανάμεσά τους και ένας αριθμός ξένων εργατών).

Ειδικά η επισκευή γερμανικών αεροσκαφών στην Ελλάδα είναι μια άγνωστη πτυχή της Κατοχής, παρά την αρκετά μεγάλη σημασία που φαίνεται πως είχε για τη γερμανική αεροπορία.

Σύμφωνα με στοιχεία των γερμανικών αρχείων που ερεύνησε ο Βασίλης Μανουσάκης, πάνω από 3.000 αεροσκάφη και οι κινητήρες τους επισκευάστηκαν στις εγκαταστάσεις του Κρατικού Εργοστασίου Αεροπλάνων (ΚΕΑ) στο Φάληρο, στη Φόρντ στη Λ. Συγγρού, στις εγκαταστάσεις της Ελληνικής Εταιρείας Πυριτιδοποιείου και Καλυκοποιείου (ΕΕΠΚ) και στις εγκαταστάσεις της Ελληνικής Εταιρείας Εναέριων Συγκοινωνιών στο Τατόι.

Τις επισκευές ανέλαβαν συνεργεία των εταιρειών που κατασκεύαζαν τα αεροσκάφη στη Γερμανία, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος του εργατικού δυναμικού αποτελούνταν από Ελληνες. Οπως, δε, λέει ο Βασίλης Μανουσάκης, σε μία τουλάχιστον περίπτωση στις αρχές του 1943 κάποιοι από αυτούς εκτελέστηκαν για σαμποτάζ.

«Επί χρόνια η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη δεκαετία του 1940-50 έχει εγκλωβιστεί σε μια μάλλον στείρα αντιπαράθεση Δεξιάς – Αριστεράς και στην ανακύκλωση επιχειρημάτων της δεκαετίας του ’50» λέει σχετικά ο ιστορικός και επικεφαλής πρόσφατα του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία, καθηγητής Αντώνης Λιάκος. «Ευτυχώς έρευνες, όπως αυτή για την οικονομική ιστορία της Κατοχής, αλλά και άλλες νέων ερευνητών και ερευνητριών δημιουργούν ένα σώμα γνώσης το οποίο αλλάζει την εικόνα που έχουμε για την περίοδο αυτή».

Επεσε στα χέρια των Γερµανών

Φαίνεται ότι ο τελευταίος τύπος αεροσκάφους που κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα την περίοδο εκείνη ήταν το γερμανικό αναγνωριστικό και ελαφρύ βομβαδιστικό Henschel Ηs126, καθώς και το αεροσκάφος στρατιωτικής συνεργασίας Fieseler Fi 156 Storch. 

Το εργοστάσιο κατασκευής αεροσκαφών της Ελλάδας έγινε κτήμα των Γερμανών με την κατάκτηση της χώρας και μάλιστα αποτέλεσε κέντρο εγκαταστάσεων υψηλής αξίας καθώς συντάχθηκε για το θέμα ειδική διακυβερνητική συμφωνία. 

Ποια ήταν η τύχη του εργοστασίου; Κατά την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι Γερμανοί αφαίρεσαν σημαντικά μηχανήματα που χρησιμοποιούσαν για τις επισκευές αεροσκαφών σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Το ΚΕΑ τυπικά δεν έκλεισε. 

Απλώς οι παλιές εγκαταστάσεις του στο Φάληρο εγκαταλείφθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Σήμερα υπάρχει το κτίριο της διοίκησης του ΚΕΑ ως Μουσείο της Ιστορίας της Πολεμικής Αεροπορίας.

«Υπερπληθωρισμός, μαύρη αγορά και ανεπάρκεια τροφίμων που είχαν ως αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς από την πείνα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. 

Αυτά είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν την εικόνα καταστροφής της ελληνικής οικονομίας την περίοδο 1941-44 την οποία έχει ίσως σήμερα στο μυαλό του ο μέσος Ελληνας και από την οποία απουσιάζει εντελώς η παραγωγή των ελληνικών εργοστασίων» αναφέρει ο Βασίλης Μανουσάκης. (Πηγή: tanea.gr-6/10/2017)