Το ιστορικό της εισβολής του Αζερμπαϊτζάν στην Αρμενία

Οι ισορροπίες στα σύνορα του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας δεν είναι απλώς εύθραυστες αλλά αρκεί μια αφορμή για να επέλθει η καταστροφή.

Η κρίση στα σύνορα Αζερμπαϊτζάν- Αρμενίας δεν είναι κάτι νέο. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μέρος της ιστορίας του Ναγκόρνο- Καραμπάχ που σας είχαμε περιγράψει αναλυτικά σε παλαιότερο θέμα. Στις 12 Μαϊου του 2021 άρχισε το πρόβλημα να παίρνει άλλες διαστάσεις όταν στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν εισέβαλαν αρκετά χιλιόμετρα μέσα στο έδαφος της Αρμενίας και κατέλαβαν περίπου 41 τετραγωνικά χιλιόμετρα στις περιφέρειες Σιούνικ και Γκεγκαρκούνικ.

Παρά τις εκκλήσεις του Ευρωκοινοβουλίου, των ΗΠΑ και της Γαλλίας, οι Αζέροι δεν έκαναν ούτε βήμα πίσω.

Αποτέλεσμα αυτού ήταν να κλιμακωθούν οι εντάσεις και τον Ιούλιο του 2021 σημειώθηκαν νέες συγκρούσεις στα σύνορα της Αρμενίας με το Ναχτσιβάν. Τον Νοέμβριο του ιδίου έτους, καταγράφηκαν περισσότερες συγκρούσεις στην περιοχή Γκεγκαρκούνικ- Καλμπαχάρ όπου αναφέρθηκαν απώλειες κι από τις δύο πλευρές.

Λίγο αργότερα από την Ε.Ε και το Ευρωκοινοβούλιο η στρατιωτική επιχείρηση που ξεκίνησε το Αζερμπαϊτζάν χαρακτηρίστηκε ως η χειρότερη παραβίαση- μέχρι σήμερα τουλάχιστον- της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ.

Πριν λίγα 24ωρα (Σεπτέμβριος 2022) υπήρξε μια ουσιαστική κλιμάκωση των συγκρούσεων.

Ας δούμε, όμως το background της όλης ιστορίας.

Πριν από τον πόλεμο του Ναγκόρνο- Καραμπάχ, τέσσερις περιοχές του Αζερμπαϊτζάν στα σύνορα της Αρμενίας καταλήφθηκαν από τις εθνοτικές δυνάμεις της Αρτσάχ.

Θα θυμάστε βεβαίως ότι είχαμε αναφερθεί στην «Δημοκρατία του Αρτσάχ» στο θέμα μας με τις χώρες που έχουν κηρύξει ανεξαρτησία αλλά αναγνωρίζονται μερικώς ή και καθόλου από άλλες χώρες. Ουσιαστικά θεωρείται από τον ΟΗΕ μέρος του Αζερμπαϊτζάν αλλά ελέγχεται από Αρμένιους αυτονομιστές και είναι κοινώς γνωστή με το προηγούμενο όνομά της (Δημοκρατία του Ναγκόρνο- Καραμπάχ).

Το 2020 το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχο στα κατεχόμενα εδάφη ενώ πριν τον πόλεμο δεν υπήρχαν φυσικά σύνορα μεταξύ της Αρμενίας και των αρμενικών κατεχόμενων περιοχών του Αζερμπαϊτζάν.

Κάπως έτσι ορισμένα αρμένικα χωριά επεκτείνονταν στην επικράτεια των Αζέρων όπως εκεί βρίσκονταν και ορισμένες πηγές νερού όπως και βοσκοτόπια.

Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα ζητήματα που σχετίζονται με τα σύνορα, καθώς η Αρμενία ελέγχει από τη δεκαετία του 1990 πολλά χωριά της περιφέρειας Καχάκχ του Αζερμπαϊτζάν. Συμπεριλαμβανομένων τριών θυλάκων του Αζερμπαϊτζάν, καθώς και ένα χωριό του Κάρκι στην Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν.

Παράλληλα οι Αζέροι ελέγχουν ένα χωριό, το Αρτσβασέν.

Στις 13 Απριλίου του 2021 ο Ιλχάμ Αλίγιεφ, πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν προχώρησε σε αλυτρωτικές αξιώσεις για την πρωτεύουσα της Αρμενίας, Ερεβάν καθώς επίσης και για τις περιοχές Σιούνικ και Γκεγκαρκούνικ λέγοντας ότι «είναι ιστορικά εδάφη» της χώρας του.

Τόνισε ότι «αν η Αρμενία δε συμφωνούσε να παράσχει ένα διάδρομο από το Ναχτσιβάν στο δυτικό Αζερμπαϊτζάν μέσω της επαρχίας Σιούνικ τότε θα τον καθιέρωνε ο ίδιος με τη χρήση βίας»!

Υποστήριξε ότι ο λαός του Αζερμπαϊτζάν θα επέστρεφε στο μέρος που περιέγραψε ως «Δυτικό Ζαγκαζούρ»!

Από την πλευρά του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η ρητορική αυτή χαρακτηρίστηκε ανεύθυνη και φυσικά άκρως απειλητική και ικανή να υπονομεύσει την ασφάλεια στην περιοχή.

Προφανώς και το Αζερμπαϊτζάν δεν έλαβε υπόψη αυτές τις δηλώσεις από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Στις 12 Μαϊου του 2021 καταγράφηκαν αναφορές περί διέλευσης Αζέρων στρατιωτών σε δύο περιοχής κατά μήκος των συνόρων με την Αρμενία.

Ο πρωθυπουργός της Αρμενίας, Νικόλ Πασιγιάν τόνισε ότι οι αναφορές σχετικά με την προέλαση των Αζέρων στη λίμνη Σεβ ήταν σωστές αλλά υπήρχαν διαπραγματεύσεις για την απόσυρση ενώ παράλληλα οι αρμένικες δυνάμεις σταμάτησαν την προέλαση χωρίς να υπάρξουν αψιμαχίες.

Η πλευράς της Αρμενίας, δημοσίευσε έναν παλαιότερο χάρτη του Γ.Ε. Ενόπλων Δυνάμεων της ΕΣΣΔ που έδειχνε ότι η λίμνη ήταν στο μεγαλύτερο μέρος της στην Αρμενία και στο μικρότερο στο Αζερμπαϊτζάν. Οι Αζέροι έδειξαν ένα χάρτη με ολόκληρη τη λίμνη να ανήκει στο έδαφός τους και αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή.

Ο Πασιγιάν έκανε έκκληση για διαβουλεύσεις με αφορμή την εισβολή των Αζέρων. Υπήρξε συνάντηση στα σύνορα υπό την παρουσία εκπροσώπων του ρωσικού στρατού, αλλά δεν ανακοινώθηκε άμεση συμφωνία.

Στις 20 Μαϊου του 2021 ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν πέρασε τα σύνορα κοντά στο χωριό Χοζναβάρ περίπου ενάμιση χιλιόμετρο ενός του αρμένικου εδάφους.

Αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στις αρχικές τους θέσεις από τις αρμενικές δυνάμεις, αλλά στη συνέχεια έκαναν μια δεύτερη προσπάθεια να περάσουν τα σύνορα το βράδυ, με αποτέλεσμα μια συμπλοκή μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων στρατιωτικών.

Η Γενική Εισαγγελία της Αρμενίας ανέφερε ότι έντεκα Αρμένιοι στρατιώτες τραυματίστηκαν και νοσηλεύτηκαν, καθώς και ότι υπήρξαν τραυματισμοί και από την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν.

Τα βίντεο του περιστατικού διέρρευσαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αρχικά ένα βίντεο με στρατιωτικούς του Αζερμπαϊτζάν να επιτίθενται και να χτυπούν Αρμένιους στρατιώτες και, την επόμενη μέρα, εμφανίστηκε ένα άλλο βίντεο που δείχνει τις Αρμενικές Ένοπλες Δυνάμεις να εκδιώκουν στρατιώτες του Αζερμπαϊτζάν από την επικράτειά τους

Μια εβδομάδα αργότερα οι εντάσεις αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο μετά τη σύλληψη έξι Αρμενίων στρατιωτών από τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν. Ο Πασιγιάν ζήτησε να αποσυρθούν από τα σύνορα οι δυνάμεις των δύο χωρών και να μείνουν παρατηρητές από Ρωσία, ΗΠΑ και Γαλλία. Η Ε.Ε ζήτησε την απελευθέρωση των αιχμαλώτων.

Τον Ιούλιο παρατηρήθηκαν νέες σφοδρές συγκρούσεις, ο Αλίγιεφ συνέχισε τις αλυτρωτικές δηλώσεις και καταγράφηκαν θάνατοι και τραυματισμοί στρατιωτών και από τις δύο πλευρές.

Παράλληλα υπήρξαν αλληλοκατηγορίες για παραβίαση της εκεχειρίας καθώς η μία πλευρά προσπαθούσε να αποδώσει ευθύνες στην άλλη.

Τον Αύγουστο του 2021 υπήρξαν αναφορές για βομβαρδισμούς στα σύνορα, πάλι με αλληλοκατηγορίες. Μέχρι και το τέλος του 2021 καταγράφονται συγκρούσεις, θάνατοι από ελεύθερους σκοπευτές, βομβαρδισμοί χωριών με κάθε πλευρά να δίνει τη δική της εκδοχή.

Τα ίδια συνεχίστηκαν και μέσα στο 2022 και φτάσαμε στην 13^η Σεπτεμβρίου όπου ξέσπασαν συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας. Φυσικά η μία πλευρά κατηγορούσε την άλλη ενώ την επομένη, το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησε πυροβολικό, όλμους, επιθετικά drones και φορητά όπλα σε επιθέσεις κατά μήκος των συνόρων αλλά οι Αρμένιοι δήλωσαν ότι επιτεύχθηκε συμφωνία για κατάπαυση του πυρός.

Κάτι που το Αζερμπαϊτζάν δεν επιβεβαίωσε ποτέ.

Σε ό,τι αφορά στις αντιδράσεις για την επιθετική συμπεριφορά του Αζερμπαϊτζάν, καταγράφονται οι εξής

«Η προσωρινή είσοδος στρατευμάτων από το Αζερμπαϊτζάν στο έδαφος της Αρμενίας ισοδυναμεί με παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της Αρμενίας και του διεθνούς δικαίου· λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή η παραβίαση του κυρίαρχου εδάφους της Αρμενίας ακολουθείται από ανησυχητικές δηλώσεις εκπροσώπων του Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου, οι οποίες φάνηκαν να εγείρουν εδαφικές διεκδικήσεις και να απειλούν με τη χρήση βίας και ως εκ τούτου να υπονομεύουν τις προσπάθειες για ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή»- Ευρωκοινοβούλιο

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για τις πρόσφατες εξελίξεις κατά μήκος των διεθνών συνόρων μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένης της κράτησης αρκετών Αρμενίων στρατιωτών από τις δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν. Καλούμε και τις δύο πλευρές να επιλύσουν επειγόντως και ειρηνικά αυτό το περιστατικό.

Συνεχίζουμε επίσης να καλούμε το Αζερμπαϊτζάν να απελευθερώσει αμέσως όλους τους αιχμαλώτους πολέμου και άλλους κρατούμενους και υπενθυμίζουμε στο Αζερμπαϊτζάν τις υποχρεώσεις του βάσει του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου να μεταχειρίζεται όλους τους κρατούμενους με ανθρωπιά- ΗΠΑ

«Εάν πρόκειται να καταληφθεί μέρος του εδάφους της Αρμενίας και αλλάξουν οι συνθήκες των συνόρων μας, δηλαδή να έχουμε έναν νέο γείτονα, δεν είναι αποδεκτό για εμάς»- Μοχτάμπα Ζολνουρί, επικεφαλής της Ισλαμικής Συμβουλευτικής Συνέλευσης του Ιράν.»

«Η αρμενική πλευρά εξέφρασε εξαιρετική ανησυχία για την κατάσταση στα σύνορα, την οποία ο Πρόεδρος Πούτιν συμμερίζεται»- Ντμίτρι Πεσκόφ, εκπρόσωπος του Προέδρου της Ρωσίας.

«Δεν έπεσε ούτε ένας πυροβολισμός, δεν έγιναν αψιμαχίες εκεί. Κάθισαν και ήρεμα άρχισαν να συζητούν πώς να εκτονώσουν αυτή την κατάσταση και μας ζήτησαν βοήθεια. Ο στρατός μας παρείχε βοήθεια, επετεύχθη συμφωνία. Δεν βλέπω κανένα λόγο να κλιμακώσω τα συναισθήματα σε σχέση με αυτό το θέμα που δεν είναι ρουτίνας, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι λυμένο με ψυχραιμία»- Σεργκέι Λαβρόφ , Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας.

«Καταδικάζουμε αυτή την επίθεση με τον πιο έντονο τρόπο. Η Τουρκία θα αντιταχθεί στις προσπάθειες των Αρμενίων να θέσουν σε κίνδυνο την περιοχή. Η Τουρκία θα στηρίξει το Αζερμπαϊτζάν πολύ δε περισσότερο τώρα που υπάρχει παραβίαση της εδαφικής του ακεραιότητας από την πλευρά της Αρμενίας»- Ομέρ Τσελίκ, εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος της Τουρκίας, ΑΚΡ.

-«Εκφράζουμε τη στήριξη του λαού και της κυβέρνησής μας στο Αζερμπαϊτζάν»- Ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών του Πακιστάν. Παρεμπιπτόντως, το Πακιστάν είναι το μόνο κράτος στον κόσμο που δεν αναγνωρίζει την Αρμενία!