«Βυθίσατε το Χόρα»: Το παρασκήνιο πίσω από την ιστορική φράση του Ανδρέα

Τον Αύγουστο του 1976 με την παραβίαση από το τουρκικό πολεμικό πλοίο «Χόρα» της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, φτάσαμε κοντά σε σύρραξη!

Το «Χόρα» ήταν τουρκικό πολεμικό σκάφος που ναυπηγήθηκε τη δεκαετία του ’40 στην Γερμανία κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά το τέλος του πολέμου, οι Βρετανοί το κατάσχεσαν. Στην πορεία μετασκευάστηκε σε πλοίο σεισμολογικών ερευνών μετά από απόφαση της κυβέρνησης του Μπουλέντ Ετσεβίτ  και με το πρόσχημα- από πλευράς Τούρκων- των ερευνών, παραβίασε τα ελληνικά χωρικά ύδατα.

Στις 6 Αυγούστου έπλευσε βορειοανατολικά της Λέσβου. Ήταν μια μεγάλη ένταση που δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έφερε την Ελλάδα και την Τουρκία στα πρόθυρα του πολέμου.

Είναι παλιά η ιστορία. Οι Τούρκοι ζητούσαν ουσιαστικά τον έλεγχο του Αιγαίου για τα πετρέλαια αλλά η είσοδος του Χόρα στα ελληνικά χωρικά ύδατα προκάλεσε μείζονα κρίση.

Ήταν η πρώτη μεγάλη ένταση μεταπολιτευτικά και μόλις δύο χρόνια μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Παράλληλα, όμως, ήταν η πρώτη φορά που οι γείτονες αμφισβήτησαν τα ελληνικά χωρικά ύδατα υπό το πρόσχημα των ερευνών.

Ακολούθησε ακόμα μια, έντεκα χρόνια μετά με την έξοδο του Σισμίκ, σε μια υπόθεση που θα μας απασχολήσει σε επόμενο κείμενο.

Εκείνο τον Αύγουστο του ’76 λοιπόν, οι Τούρκοι επιχείρησαν να αναλάβουν τον έλεγχο του Αιγαίου. Οι αντιδράσεις στην Ελλάδα ήταν έντονες και μάλιστα ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέας Παπανδρέου, είχε πει την ιστορική φράση: «Βυθίσατε το Χόρα»!

Η φράση αυτή προκάλεσε εντύπωση καθώς αυτή η πράξη θα σήμαινε την έναρξη ενός ελληνοτουρκικού πολέμου. Ο Παπανδρέου κατηγορήθηκε ότι ήθελε να εκμεταλλευτεί την περίσταση για να ενισχύσει την ήδη ανοδική πορεία του ΠΑΣΟΚ (που πέντε χρόνια αργότερα ανέλαβε την εξουσία).

Πάντως η συγκεκριμένη δήλωση συζητήθηκε έντονα καθώς σε περίπτωση πολέμου, η Ελλάδα μόνο ζημιωμένη θα έβγαινε ακόμα κι αν κέρδιζε! Διότι δεν διεκδικούσε τίποτα από την Τουρκία και παράλληλα ένας σύντομος πόλεμος θα είχε μάλλον καταστροφικές συνέπειες στην πορεία της χώρας μας προς την Ευρώπη και τον ανεπτυγμένο κόσμο μετά το επταετές «σκοτάδι» της δικτατορίας των συνταγματαρχών.

Ήταν όμως έτσι; Πίσω από την ιστορική φράση του Ανδρέα Παπανδρέου προς τον τότε πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή κρύβεται έντονο παρασκήνιο.

Το 1980 σε συζήτηση στη Βουλή, ο Παπανδρέου ισχυρίστηκε ότι η δήλωση αυτή έγινε κατόπιν συνεννόησης με τον πρωθυπουργό Καραμανλή, ώστε να σταλεί μήνυμα προς τους Τούρκους ότι οι Έλληνες είναι δυναμικοί και η κυβέρνηση προσπαθεί να τους συγκρατήσει.

Είχε προηγηθεί σκληρή κριτική από τον τότε υπουργό Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελο Αβέρωφ προς το ΠΑΣΟΚ: «Η εξωτερική σας πολιτική είναι πολιτική του Βυθίσατε το Χόρα» είπε πει ο τότε υπουργός.

Ο Παπανδρέου απάντησε: «Σε ό,τι αφορά  στο περίφημο «Βυθίσατε το Χόρα». Έχω δεχθεί πολλές φορές τα πυρά και της κυβέρνησης και του Τύπου πάνω σε αυτό το σύνθημα.

Είμαι δυστυχώς δεσμευμένος και δεν είμαι σε θέση να μιλήσω, οποιαδήποτε φθορά κι αν αυτό επιφέρει, γιατί σέβομαι κοινές αποφάσεις σε κρίσιμα θέματα.

Παραπέρα δεν είμαι σε θέση να πω, αλλά είμαι υποχρεωμένος, αν δεν σταματήσει αυτή η ιστορία, κάποτε να παραβιάσω τον λόγο μου και να μιλήσω»

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ απάντησε: «Πρώτη φορά το λέτε. Όταν ένας αρχηγός ή και οποιοδήποτε μέλος του Κοινοβουλίου επικαλείται λόγους εθνικού συμφέροντος για να μην μπορεί να εξηγήσει κάτι, η κυβέρνηση και οποιοσδήποτε άλλος έχει υποχρέωση να σέβεται αυτή τη δήλωση».

Ακολούθησε παρέμβαση του πρώην πρωθυπουργού, Παναγιώτη Κανελλόπουλου που δικαίωσε τον Ανδρέα Παπανδρέου: «Θα ήθελα να βεβαιώσω τη Βουλή ότι πράγματι ο κ. πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ προέβη στη διατύπωση των λέξεων εκείνων για ορισμένο εθνικό σκοπό. Με διαβεβαίωσε ο ίδιος τον Αύγουστο του 1976.

Όταν είχαμε συναντηθεί και τον ερώτησα πώς έφθασε στο σημείο να διατυπώσει μια τέτοια φράση, μου είπε γιατί το έκανε και βεβαιώθηκα ότι το έκανε για λόγους εθνικούς».

Όμως σε δηλώσεις του στην «Καθημερινή» ο πιο στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, εκείνη την εποχή, Πέτρος Μολυβιάτης διέψευσε και μάλιστα κατηγορηματικά τον Παπανδρέου.

«Ήταν Παρασκευή 6 Αυγούστου όταν διαπιστώθηκε ότι οι Τούρκοι μπήκαν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Ο Καραμανλής μου ζήτησε να ενημερώσω τον Γεώργιο Μαύρο, που ως επικεφαλής της Ένωσης Κέντρου – Νέες Δυνάμεις ήταν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ΠΑΣΟΚ τότε ήταν τρίτο κόμμα.

Ενημέρωσα τον Μαύρο και μετά αναζήτησα τον Ανδρέα Παπανδρέου. Μου είπαν ότι βρίσκεται σε περιοδεία στη Θράκη. Καθώς δεν υπήρχαν κινητά, παρακάλεσα τη Χωροφυλακή να τον αναζητήσει για να του μιλήσω.

Όταν επικοινώνησε, του είπα: «Επικοινωνώ μαζί σας κατ’ εντολήν του πρωθυπουργού. Το Χόρα μπήκε στην υφαλοκρηπίδα. Μπαίνουμε σε κρίση με την Τουρκία». Με ευχαρίστησε και με ρώτησε: «Ο πρόεδρος πιστεύει ότι πρέπει να επιστρέψω στην Αθήνα;» Του απάντησε: «Αυτό είναι δική σας απόφαση. Όταν επιστρέψετε θα σας ενημερώσει πλήρως ο πρωθυπουργός».

 Καμία άλλη επικοινωνία δεν έγινε. Ο Καραμανλής δεν μίλησε μαζί του τηλεφωνικά και ο Παπανδρέου έκανε τη δήλωση αυτή ενώ βρισκόταν ακόμα στη Θράκη. Όταν επέστρεψε στην Αθήνα μετά δύο ημέρες, συναντήθηκε με τον Καραμανλή και βγαίνοντας επανέλαβε αυτή τη δήλωση.

Είπε, συγκεκριμένα, ότι διαφωνεί με την πολιτική της κυβέρνησης, η οποία είχε καταγγείλει την παραβίαση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και είχε προτείνει την επίλυση των διαφορών για την υφαλοκρηπίδα από το Διεθνές Δικαστήριο.

Υποστήριξε, αντιθέτως, ότι η απάντηση της Ελλάδας έπρεπε να είναι στρατιωτική. Αμέσως εξεδόθη ανακοίνωση από την κυβέρνηση η οποία αποδοκίμαζε τη δήλωση αυτή του Παπανδρέου. Αργότερα, επειδή κατάλαβε το λάθος του, ισχυρίστηκε ότι η δήλωση έγινε σε συνεννόηση, ενώ αυτό δεν είναι σωστό».

Η φράση αυτή αξιοποιήθηκε από τη Νέα Δημοκρατία προκειμένου να υποστηριχθεί το επιχείρημα ότι ο Παπανδρέου μπορεί να εμπλέξει την Ελλάδα σε πόλεμο.

Ωστόσο, η πλευρά Παπανδρέου πάντοτε υποστήριζε ότι ο Καραμανλής ζήτησε τηλεφωνικώς από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ να εμφανιστεί επιθετικός προκειμένου ο ίδιος να μπορεί να επικαλεστεί στις συνομιλίες του με τον διεθνή παράγοντα ότι δέχεται αφόρητες πιέσεις για κήρυξη πολέμου!

Τελικά στις 17 Αυγούστου το «Χόρα» μετέπειτα «Σισμίκ» επέστρεψε στο λιμάνι της Σμύρνης. Οι δύο χώρες έφτασαν πολύ κοντά σε πολεμική σύγκρουση που τελικά αποφεύχθηκε

Το επικρατέστερο σενάριο πάντως παραμένει αυτό που επικαλείται η πλευρά του Ανδρέα Παπανδρέου και είναι πολύ πιθανό να μην ενημερώθηκαν οι στενοί συνεργάτες του τότε πρωθυπουργού χάρην του απορρήτου. Σε κάθε περίπτωση αποφεύχθηκε μια σύρραξη που θα ήταν επιζήμια.

https://youtu.be/VmfJbezJaA0?t=1