Πολιορκία του Λένινγκραντ: Εκατομμύρια νεκρών και αναφορές για κανιβαλισμό

Θεωρείται η πιο αιματηρή μάχη στον κόσμο και στη σύγχρονη εποχή. Βαρβαρότητα, εκατομμύρια νεκρών κι αγνοούμενων, αναφορές για κανιβαλισμό στη διάρκεια της πολιορκίας και αμέτρητες καταστροφές.

Η πολιορκία του Λένινγκραντ θεωρείται η πιο αιματηρή μάχη στο σύγχρονο κόσμο αφού υπολογίζεται ότι άφησε πίσω της εκατομμύρια νεκρούς.

Ήταν μια μάχη που κράτησε 2 χρόνια, 4 μήνες, δύο εβδομάδες και πέντε ημέρες! Έλαβε χώρα στο Λένινγκραντ που πλέον ονομάζεται Αγία Πετρούπολη κι έληξε με νίκη των Σοβιετικών απέναντι στους ναζί.

Από τη μια πλευρά ήταν οι Σοβιετικοί με διοικητές τους Μαρκιάν Ποπόφ, Κλιμέντ Βοροσβίλοφ, Γκεόργκι Ζούκοφ, Ιβάν Φεντιουνίσκι, Μιχαήλ Κοζίν, Λεονίντ Γκοβόροφ και Κιρίλ Μερέτσκοφ.

Οι εισβολείς είχαν ως διοικητές τους Βίλελμ Ρίτερ Φον Λέεμπ και Γκεόργκ Φον Κίσλερ από τη ναζιστική Γερμανία και τους Καρλ Γκούσταβ Μάνερχαϊμ και Έρικ Χάινριχς από την Φινλανδία.

Οι δυνάμεις εισβολής Γερμανίας, Φινλανδίας και Ιταλίας (συμμετείχε από το 1942 και μια Μεραρχία από την Ισπανία του Φράνκο) είχαν725 χιλιάδες στρατιώτες και οι αμυνόμενοι Σοβιετικοί 930 χιλιάδες.

Οι τελικές απώλειες των ναζί υπολογίζονται στις 579.985 στρατιώτες. Όσο για τους Σοβιετικούς; Συνολικά 523.415 στρατιώτες έπεσαν νεκροί στο πεδίο της μάχης, όπως επίσης και πάνω από 1 εκατομμύριο πολίτες: Οι 642 χιλιάδες κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και οι 400 χιλιάδες κατά τις εκκενώσεις.

Ήταν μια τρομακτική περίοδος όπως μπορείτε να καταλάβετε κι από τους παραπάνω αριθμούς. Όπου υπήρξαν και πολλές αναφορές για κανιβαλισμό το χειμώνα του 1941 και του 1942 όταν η πόλη υπέφερε από την πολιορκία που έφερε πείνα και θάνατο.

Μάλιστα το ημερολόγιο του Ντμίτρι Λαζάρεφ, ενός εκ των πολιορκούμενων του Λένινγκραντ αναφέρει ένα τρομακτικό παιδικό τραγούδι που επικρατούσε εκείνη την περίοδο:

«Ένας πεινασμένος περπάτησε

Με θαμπό βλέμμα

Σε ένα καλάθι κουβαλούσε το κουφάρι ενός πτώματος.

Τρώω ανθρώπινη σάρκα για μεσημεριανό γεύμα,

Αυτό το κομμάτι θα κάνει!

Ουφ, πεινασμένη λύπη!

Και για δείπνο, ξεκάθαρα

Θα χρειαστώ ένα μικρό μωρό.

Θα πάρω τους γείτονες

Κλέψε τον από την κούνια του»

Είναι ανατριχιαστικό

Τα αρχεία του NKVD αναφέρουν την πρώτη χρήση ανθρώπινου κρέατος ως τροφής στις 13 Δεκεμβρίου 1941.

Η έκθεση περιγράφει δεκατρείς περιπτώσεις, οι οποίες αρχίζουν από μια μητέρα που έπνιξε το δεκαοκτώ μηνών της για να ταΐσει τα τρία μεγαλύτερα παιδιά της έως έναν υδραυλικό που σκότωσε τη γυναίκα του για να ταΐσει τους γιους και τα ανίψια του!

Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1942 η NKVD είχε συλλάβει 2.105 κανίβαλους, χωρίζοντάς τους σε δύο νομικές κατηγορίες: Πτωματοφάγους (trupoyedstvo) και ανθρωποφάγους (lyudoyedstvo).

Οι τελευταίοι συνήθως πυροβολούνταν ενώ οι πρώτοι οδηγούνταν στη φυλακή. Ο Σοβιετικός Ποινικός Κώδικας δεν είχε καμία πρόβλεψη για κανιβαλισμό, επομένως όλες οι καταδίκες εκτελέστηκαν σύμφωνα με το άρθρο 59–3 του Κώδικα: «Ληστεία ειδικής κατηγορίας».

Τα κρούσματα ανθρωποφαγίας ήταν σημαντικά χαμηλότερα από αυτά της πτωματοφαγίας. Από τα 300 άτομα που συνελήφθησαν τον Απρίλιο του 1942 για κανιβαλισμό, μόνο 44 ήταν δολοφόνοι

Το 64% των κανίβαλων ήταν γυναίκες, το 44% ήταν άνεργοι, το 90% ήταν αναλφάβητοι ή με μόνο βασική εκπαίδευση, το 15% ήταν κάτοικοι με ρίζες και μόνο το 2% είχε ποινικό μητρώο.

Περισσότερα κρούσματα σημειώθηκαν στις απομακρυσμένες περιοχές παρά στην ίδια την πόλη. Οι κανίβαλοι ήταν συχνά γυναίκες χωρίς υποστήριξη με εξαρτώμενα παιδιά και χωρίς προηγούμενη καταδίκη, κάτι που επέτρεπε ένα ορισμένο επίπεδο επιείκειας στις νομικές διαδικασίες.

Το ημερολόγιο της πολιορκίας και των μαχών στο Λένινγκραντ έχει ως εξής:

1941

Απρίλιος: Ο Χίτλερ σκοπεύει να καταλάβει και στη συνέχεια να καταστρέψει το Λένινγκραντ, σύμφωνα με το σχέδιο Barbarossa και Generalplan Ost.

22 Ιουνίου: Η εισβολή των δυνάμεων του Άξονα στη Σοβιετική Ένωση ξεκινά με την επιχείρηση Barbarossa.

23 Ιουνίου: Ο διοικητής του Λένινγκραντ, Ποπόφ, στέλνει στρατό για να αναγνωρίσει αμυντικές θέσεις νότια του Λένινγκραντ

29 Ιουνίου: Ξεκινά η κατασκευή των αμυντικών οχυρώσεων της μαζί με την εκκένωση παιδιών και γυναικών.

Ιούνιος- Ιούλιος: Πάνω από 300.000 άμαχοι πρόσφυγες από το Πσκοβ και το Νόβγκοροντ που δραπετεύουν από τους Γερμανούς που προελαύνουν, έρχονται στο Λένινγκραντ για καταφύγιο.

Οι στρατοί του Βορειοδυτικού Μετώπου ενώνονται στις γραμμές του μετώπου στο Λένινγκραντ. Η συνολική στρατιωτική δύναμη με εφεδρείες και εθελοντές φτάνει τα 2 εκατομμύρια άνδρες που συμμετέχουν σε όλες τις πλευρές της αναδυόμενης μάχης

19–23 Ιουλίου: Η πρώτη επίθεση στο Λένινγκραντ από την Ομάδα Στρατού Βορρά σταματά 100 χιλιόμετρα νότια της πόλης.

27 Ιουλίου: Ο Χίτλερ επισκέπτεται την Ομάδα Στρατού Βορρά, θυμωμένος από την καθυστέρηση. Διατάζει τον Φον Λέεμπ να καταλάβει το Λένινγκραντ μέχρι τον Δεκέμβριο.

31 Ιουλίου: Οι Φινλανδοί επιτίθενται στη Σοβιετική 23η Στρατιά στον Ισθμό της Καρελίας, φτάνοντας τελικά στα βόρεια σύνορα Φινλανδίας-Σοβιετικής Ένωσης πριν από τον χειμώνα.

20 Αυγούστου- 8 Σεπτεμβρίου: Βομβαρδισμοί πυροβολικού του Λένινγκραντ έπληξαν βιομηχανίες, σχολεία, νοσοκομεία και σπίτια πολιτών.

21 Αυγούστου: Η Οδηγία Νο. 34 του Χίτλερ διατάσσει «περικύκλωση του Λένινγκραντ σε συνδυασμό με τους Φινλανδούς».

20–27 Αυγούστου: Η εκκένωση αμάχων εμποδίζεται από επιθέσεις στους σιδηροδρόμους και άλλες εξόδους από το Λένινγκραντ.

31 Αυγούστου: Οι φινλανδικές δυνάμεις περνούν στην άμυνα και ισιώνουν τη γραμμή του μετώπου τους.

Αυτό περιλαμβάνει τη διέλευση των συνόρων πριν από τον χειμώνα του 1939 και την κατάληψη των δήμων Κιργιασάλο και Μπελούστροφ

6 Σεπτεμβρίου: Ο Άλφρεντ Γιοντλ της Γερμανικής Ανώτατης Διοίκησης αποτυγχάνει να πείσει τους Φινλανδούς να συνεχίσουν την επίθεση εναντίον του Λένινγκραντ.

2-9 Σεπτεμβρίου: Οι Φινλανδοί καταλαμβάνουν τα σημεία του Μπελούστροφ και Κιργιασάλο και διεξάγουν αμυντικές προετοιμασίες

8 Σεπτεμβρίου: Η χερσαία περικύκλωση του Λένινγκραντ ολοκληρώνεται όταν οι γερμανικές δυνάμεις φτάσουν στις όχθες της λίμνης Λαντόνγκα

10 Σεπτεμβρίου: Ο Ιωσήφ Στάλιν διορίζει τον στρατηγό Ζούκοφ στη θέση του Στρατάρχη Βοροσβίλοφ ως διοικητή του Μετώπου του Λένινγκραντ και του Στόλου της Βαλτικής.

12 Σεπτεμβρίου: Η μεγαλύτερη αποθήκη τροφίμων στο Λένινγκραντ, το Μπανταγιέφσκι καταστρέφεται από γερμανική βόμβα.

15 Σεπτεμβρίου: Ο Φον Λέεμπ πρέπει να απομακρύνει την 4η Ομάδα πάντσερ από τις πρώτες γραμμές και να τη μεταφέρει στο Κέντρο Ομάδας Στρατού για την επίθεση της Μόσχας.

19 Σεπτεμβρίου: Τα γερμανικά στρατεύματα σταματούν 10 χιλιόμετρα από το Λένινγκραντ. Οι πολίτες συμμετέχουν στη μάχη στη γραμμή άμυνας

22 Σεπτεμβρίου: Ο Χίτλερ λέει: «Το Λένινγκραντ πρέπει να διαγραφεί από προσώπου γης».

22 Σεπτεμβρίου: Ο Χίτλερ δηλώνει: «Δεν έχουμε συμφέρον να σώσουμε ζωές του άμαχου πληθυσμού».

8 Νοεμβρίου: Ο Χίτλερ δηλώνει σε μια ομιλία του στο Μόναχο: «Το Λένινγκραντ πρέπει να πεθάνει από την πείνα».

10 Νοεμβρίου: Ξεκινά η σοβιετική αντεπίθεση και διαρκεί μέχρι τις 30 Δεκεμβρίου.

Δεκέμβριος: Ο Γουίνστον Τσόρτσιλ έγραψε στο ημερολόγιό του: «Το Λένινγκραντ είναι περικυκλωμένο, αλλά δεν έχει καταληφθεί».

6 Δεκεμβρίου: Το Ηνωμένο Βασίλειο κήρυξε τον πόλεμο στη Φινλανδία. Ακολούθησε κήρυξη πολέμου από τον Καναδά, την Αυστραλία, την Ινδία και τη Νέα Ζηλανδία.

30 Δεκεμβρίου: Η σοβιετική αντεπίθεση, που ξεκίνησε στις 10 Νοεμβρίου, ανάγκασε τους Γερμανούς να υποχωρήσουν από το Τικβίν πίσω στον ποταμό Βολκόφ, εμποδίζοντάς τους να ενωθούν με τις φινλανδικές δυνάμεις που σταθμεύουν στον ποταμό Σβιρ στην ανατολική όχθη της λίμνης Λαντόγκα.

1942

7 Ιανουαρίου: Ξεκινά η σοβιετική επιθετική επιχείρηση Λιούμπαν. Διαρκεί 16 εβδομάδες και είναι ανεπιτυχής, με αποτέλεσμα να χαθεί η 2η Στρατιά.

Ιανουάριος: Οι Σοβιετικοί ξεκινούν τη μάχη για το προγεφύρωμα του Νέβσκι Πιατατσόκ σε μια προσπάθεια να σπάσουν την πολιορκία. Αυτή η μάχη διαρκεί μέχρι τον Μάιο του 1943, αλλά είναι μόνο εν μέρει επιτυχημένη. Πολύ βαριές απώλειες έχουν και οι δύο πλευρές.

4-30 Απριλίου: Η επιχείρηση «Σύγκρουση Πάγκου» αποτυγχάνει να βυθίσει τα πλοία του Βαλτικού Στόλου.

Ιούνιος- Σεπτέμβριος: Το νέο γερμανικό πυροβολικό τοποθετημένο στον σιδηρόδρομο βομβαρδίζει το Λένινγκραντ με οβίδες 800 κιλών

Αύγουστος: Η Ισπανική Μπλε Μεραρχία (División Azul) βρέθηκε προς ενίσχυση των δυνάμεων εισβολής στο Λένινγκραντ.

14 Αυγούστου- 27 Οκτωβρίου: Το Ναυτικό Απόσπασμα «Κ» συγκρούεται με την οδό ανεφοδιασμού του Λένινγκραντ στη λίμνη Λαντόγκα.

19 Αυγούστου: Οι Σοβιετικοί ξεκινούν μια επίθεση διάρκειας οκτώ εβδομάδων, η οποία δεν καταφέρνει να άρει την πολιορκία, αλλά ανατρέπει τα γερμανικά επιθετικά σχέδια.

1943

Ιανουάριος- Δεκέμβριος: Αυξημένοι βομβαρδισμοί πυροβολικού του Λένινγκραντ.

12–30 Ιανουαρίου: Η επιχείρηση «Iskra» διεισδύει στην πολιορκία ανοίγοντας έναν χερσαίο διάδρομο κατά μήκος της ακτής της λίμνης Λαντόγκα στην πόλη. Ο αποκλεισμός έχει σπάσει.

10 Φεβρουαρίου- 1 Απριλίου: Ανεπιτυχής επιχείρηση με ονομασία «Polyarnaya Zvezda» που είχε στόχο να άρει την πολιορκία

1944

14 Ιανουαρίου- 1 Μαρτίου: Αρχίζουν αρκετές σοβιετικές επιθετικές επιχειρήσεις, με στόχο τον τερματισμό της πολιορκίας

27 Ιανουαρίου: Τερματίζεται η πολιορκία του Λένινγκραντ. Οι γερμανικές δυνάμεις απωθούνται περίπου 100 χιλιόμετρα από την πόλη.

Πριν υποχωρήσουν, οι γερμανικοί στρατοί λεηλατούν και καταστρέφουν τα ιστορικά Ανάκτορα των Τσάρων, όπως το παλάτι της Αικατερίνης, το παλάτι Πέτερχοφ, το παλάτι Γκατσίνα και το παλάτι Στρέλνα.

Πολλά άλλα ιστορικά ορόσημα και σπίτια στα προάστια πόλης λεηλατούνται και στη συνέχεια καταστρέφονται και ένας μεγάλος αριθμός πολύτιμων συλλογών τέχνης μεταφέρεται στη Γερμανία

Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας περίπου 3.200 κατοικίες, 9.000 ξύλινα σπίτια και 840 εργοστάσια καταστράφηκαν στο Λένινγκραντ και στα προάστια.